DEHB BELİRTİLERİ
DEHB belirtileri dikkatsizlik ve/veya hiperaktivite ve tepiselliği kapsar. Bu özellikleri her çocuk şu veya bu şekilde sergiler. Fakat DEHB teşhisi koymak için, belirtilerin çocuğun yaşına uygun olmaması gerekir.
DEHB çocuklarda ve gençlerde yaygındır. Yetişkinlerde de bu bozukluk görülebilir. Yetişkinlerde belirtiler bazı farklılıklar olabilir. Örneğin, bir yetişkin hiperaktivite yerine tez canlılık sergileyebilir. Ayrıca, DEHB’li yetişkinler sürekli olarak kişiler arası ilişkilerde ve işte problem yaşarlar.
DEHB TÜRLERİ
ÜÇ FARKLI DEHB TÜRÜ VARDIR. BUNLAR:
” Kombine DEHB (en yaygın tür), tüm belirtileri içerir
” Dikkatsiz DEHB (önceden DEB diye adlandırılıyordu), dikkat ve konsantrasyon eksikliği
“Hiperaktif-dürtücü DEHB, dikkatsizliğin olmadığı hiperaktivite
DEHB teşhisi için, bozukluğa sebep olan bazı belirtiler 7 yaşından önce sergilenmiş olmalıdır. Ayrıca belirtiler birden fazla yerde görülmüş olmalıdır. Örneğin, bir kişi evde ve okulda veya evde ve işte belirtileri sergilemiş olmalıdır. Ayrıca, belirtilerinin kişinin evde, sosyal çevrede ve iş ortamında işlevselliğini engellediğine dair net kanıtlar olmalıdır.
DEHB BELİRTİLERİ
Üç farklı DEHB belirti kategorisi vardır: Dikkatsizlik, hiperaktivite, tepisellik (impulsivite)
Çocuk zorlayıcı okul çevresine girene kadar dikkatsizlik fark edilemeyebilir. Yetişkinlerde dikkatsizlik işte veya sosyal durumlarda belirginleşebilir.
http://www.e-psikiyatri.com/dikkat-eksikligi-hiperaktivite-bozuklugu-nedir-25744
DEBH’li bir kişi aşağıdaki belirtilerin bazısına veya hepsine sahip olabilir:
” Detaylara dikkat etmede zorluk çekme ve okulda veya diğer aktivitelerde düşüncesizce hatalar yapma eğilimi; umursamaz ve karmakarışık iş üretmek
“Kolayca alakasız dürtülerle dikkatin dağılması ve düzenli olarak devam eden çalışmaları başkalarını rahatsız eden sesler ve olaylarla bölmek
” Görevler ve aktivitelerde dikkati sürdürme yeteneğinin olmaması
” Konsantrasyon gerektiren ev ödevi veya hesap veya görevleri bitirmede zorluk çekme
” Sürekli bitmemiş bir aktiviteden bir başkasına geçme
” Oyalanma
” Düzensiz çalışma alışkanlıkları
” Günlük aktiviteleri unutma (örneğin randevuları kaçırma, yemek getirmeyi unutma)
” Ev ödevi veya günlük işler gibi görevleri tamamlamama
” Konuşmada daldan dala atlama, diğerlerini dinlememe, aklını konuşmaya vermeme, sosyal durumlarda aktivite kurallarını veya detaylarına uymama
Hiperaktivite belirtileri okul öncesi çocuklarda görülebilir ve çoğunlukla yedi yaşından önce sergilenir. Belirtiler şunlardır:
” Otururken kıpır kıpır kıpırdanmak
” Sürekli kalkıp etrafta gezmek veya koşmak
” Uygun olmayan zamanlarda koşmak veya tırmanmak (gençlerde bu yerinde duramamak olarak görülebilir)
” Sessizce oynamada veya sessiz boş zaman aktiviteleriyle uğraşmada zorlanma
” Her zaman gitmeye hazır olma
” Çoğunlukla aşırı konuşma
Hiperaktivite yaş ve gelişimsel aşamaya göre değişir.
DEHB’li okul öncesi çocuklar sürekli hareket halinde olmaya ve mobilyaların üstünde zıplamaya meyillidir ve oturularak yapılan grup aktivitelerine katılmakta zorluk çekerler. Örneğin, bir hikayeyi dinlemede problem yaşayabilirler.
Okul çağındaki çocuklar benzer davranışları daha az sıklıkta sergilerler. Oturmakta zorluk çekerler, sürekli kıpırdanırlar ve aşırı konuşurlar.
Adolesanlar ve yetişkinlerde hiperaktivite kendini yorulmak bilmezlik şeklinde gösterebilir ve bu kişiler uzun süre sessizce oturarak yapılan aktivitelere katılmakta zorluk çekerler.
Tepisellik (impulsivite) belirtileri şunlardır:
“Sabırsızlık
“Reaksiyonları geciktirmede zorluk
“Sorular tamamlanmadan cevap verme
“Başkasının sırasının bitmesini beklemede zorluk
“Sosyal veya iş ortamlarında problemlere neden olacak şekilde düzenli olarak başkalarını engelleme veya araya girme
“Uygunsuz zamanlarda sohbete başlama
İmpulsivite sürekli bir şeylere veya kişilere çarpmak gibi kazalara sebep olabilir. Ayrıca DEHB olan çocuklar sonucunu düşünmeden tehlikeli aktivitelerle uğraşabilirler. Örneğin riskli yerlere tırmanabilirler.
Bu belirtilerin çoğu ara sıra gençlerde görülebilir. Bununla beraber, DEHB’li çocuklarda bu sık olur, evde ve okulda ve arkadaşlarını ziyaret ettiklerinde. Aynı zamanda çocuğun normal fonksiyonlarını yerine getirmesini engellerler.
Çocuklar sürekli olarak ve en azından iki ortamda (okul ve ev gibi) ve en az altı ay boyunca bu belirtilerim bazılarını veya tamamını sergilediklerinde DEHB teşhisi konur.
UZUN-VADELİ DEHB PROGNOZU
DEHB’li çocukların bazıları — %20 ila %30 – DEHB tedavisiyle iyileşme göstermeyecek şekilde öğrenme problemi yaşarlar. Hiperaktif davranış diğer karışıklığa yol açan bozuklukların gelişimiyle ilişkili olabilir, özellikle yönetim ve zıt-muhalif bozuklukları. Bu ilişkinin neden var olduğu bilinmemektedir.
DEHB’li çocukların çoğunluğu büyük ölçüde uyum sağlar. Bazıları, özellikle yönetim ve zıt-muhalif bozuklukları olanlar, çoğunlukla okuldan atılırlar. Bu bireyler sonraki kariyerlerinde DEHB’li olmayanlardan daha az başarılı olurlar.
Dikkatsizlik çocukluk, adelosans ve yetişkinlik boyunca kalıcı olmaya meyillidir. Hiperaktivite ve impulsivite yaşla beraber yok olmaya meyillidir.
Yaşları ilerledikçe, çocukluklarının ortalarından beri kuvvetli DEHB yaşayan bazı gençler anksiyete veya depresyon deneyimleyebilirler.
Okulda veya evdeki talepler arttıkça kötüleşen bazı DEHB uyarı işaretleri vardır. Bunlar:
“Açıklamaları takip etmekte zorlanma
“Ne evde ne de okulda organize olamama
“Kıpır kıpır olma, özellikle el ve ayakla
“Çok konuşma
“Günlük işler, ev ödevleri dahil olmak üzere projeleri bitirememe
“Detaylara dikkat etmeme ve reaksiyon göstermeme
“Okulda düşük notlar alma
“Düşük notlar nedeniyle akranlarından ayrılma ve ikincil depresyon
DEHB TÜRLERİ
Bazılarında DEHB belirtileri çok barizdir-kıpırdanmak, okulda veya işte dikkatini toplayamamak ve hiçbir işi tam bitirmemek. Bunlara ve diğer belirtilere dayanarak, farklı DEHB türleri belirlediler, bunlar DEHB teşhisinde ve tedavi seçiminde kullanıldı (çoğunlukla Ritalin gibi ilaçlar).
Yine de DEHB belirtileri başka durumlarınkine benzeyebilir ve bazen işaretler gizlidir ve tanımlanması daha zordur. Daniel Amen adında bir psikiyatrist, DEHB’nin tam ve doğru olarak teşhis edilebilmesi için, çeşitli bölgelerin ne kadar iyi işlediğini görebilmek amacıyla beynin içine bakılması gerektiğine inanır. DEHB’li çocukların beyin taramalarına dayanan kendi DEHB alt türlerini geliştirmiştir, bunun tedaviyi daha iyi hedeflediğini ve işe yarayıp yaramadığını gösterdiğini ileri sürer.
Genellikle DEHB nasıl teşhis edilir?
Psikologların, psikiyatristlerin ve pedagogların çoğu Mental Bozukluklar için Teşhissel ve İstatistiksel Kılavuz (DSM-IV)’ de altı çizilmiş olan dikkatsizlik ve hiperaktivite belirtilerine dayanarak teşhis koyar. Bir kişiye DEHB teşhisi konabilmesi için belirtilerinin en az altı ay sürmüş olması ve bireyin okul ve bireysel hayatını engelleyecek kadar şiddetli olması gerekmektedir.
DEHB DİKKATSİZLİK BELİRTİLERİ ŞUNLARDIR:
“Detaylara dikkat etmemek
“Dikkatsizce hatalar yapmak
“Dikkat edememe ve görevi bitirememe
“Dinlememe
“Açıklamaları takip edememe veya anlayamama
“Çaba gerektiren görevlerden kaçma
“Dikkat dağınıklığı veya unutma
“Görevi bitirmek için gereken şeyleri kaybetme
DEHB HİPERAKTİVİTE-İMPULSİVİTE BELİRTİLERİ ŞUNLARDIR:
“Kıpırdanmak
“Durmadan kımıldamak
“Otururken sık sık ayağa kalkmak
“Uygun olmayan zamanlarda koşmak veya tırmanmak
“Sessizce oynamada zorluk çekmek
“Aşırı konuşmak veya sırası gelmeden konuşmak
“Söz kesmek
BU KRİTERLERE DAYANARAK DSM-IV DEHB’Yİ ÜÇ ALT TÜRDE TANIMLAR:
1.DEHB kombine tür: Hem dikkatsizlik hem de hiperaktivite-impulsivite belirtileri
2.DEHB baskın dikkatsiz tür: Dikkatsizlik belirtileri var, fakat hiperaktivite-impulsivite belirtileri yok
3.DEHB baskın hiperaktif-impulsif tür: Sadece hiperaktivite-impulsivite belirtileriı var, dikkatsizlik yok
AMEN’İN DEHB TÜRLERİ NELERDİR?
Çocuk, adolesan ve erişkin psikiyatristi olan ve California, Washington ve Virginia’ da Amen Kliniklerinin tıbbi direktörü olan Amen, kendi DEHB türlerini belirlemek için belirtileri ve beyin taramalarını birleştirerek kullandı.
AMEN AYIRICI ÖZELLİK BELİRTİLERİ OLARAK ŞUNLARI GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURUR:
“Kısa süreli dikkat
“Dikkatini bir şeye vereme yeteneğinin olmaması
“Düzensizlik
“Ertelme (oyalanma)
” Zayıf içsel denetim
Belirtilere ve dikkatle, kısa vadeli hafızayla ve önceden planlamayla ilişkili beyin bölgelerinin aktivitelerini gösteren beyin taramalarına dayanarak Amen şu altı DEHB türünü sıralamıştır:
1.Tip-Klasik DEHB: Tüm DEHB özelliklerini taşıyan belirtiler + hiperaktivite-impulsivite. Uyarıcı ilaç tedavisine iyi karşılık verir.
2.Tip-Dikkatsiz DEHB: Tüm DEHB özelliklerini taşıyan belirtiler, sadece hiperaktivite yerine düşük enerji görülür. Bu tip de uyarıcı ilaç tedavisine iyi karşılık verir.
3.Tip-Aşırı odaklanmış DEHB: Tüm DEHB özelliklerini taşıyan belirtilere ilave olarak muhalefet ve tartışma gibi negatif düşünce ve davranışlar. Uyarıcıyla beraber verilen antidepresana (Prozac gibi) daha olumlu yanıt verme eğilimindedir.
4.Tip-Temporal lob DEHB: DEHB özelliklerini taşıyan belirtilere ilave olarak asabiyet, agresiflik, hafıza ve öğrenme problemleri. Uyarıcılardan ziyade nöbet önleyici ilaçlara (Neurontin gibi) olumlu yanıt verir.
5.Tip-Limbik DEHB: DEHB depresyon ve düşük enerji ve azalan motivasyonla birleşir. Uyarıcılardan çok uyarıcı antidepresanlara daha iyi cevap verir.
6.Tip-Ateş Çemberi: DEHB ve bipolar bozukluğun karışımı. Huysuzluk, agresiflik ve öfkeyle karakterize edilir. Antikonvülzanlar veya yeni tür antipsikotik ilaçlar uyarıcılardan daha çok işe yarar.
AMEN KENDİ DEHB TÜRLERİNİ NASIL ORTAYA ÇIKARDI?
Amen binlerce psikolojik probleme sahip kişilerin Tek Foton Emisyon Bilgisayarlı Tomografi (SPECT) beyin taramalarını gerçekleştirdi ve analiz etti. SPECT beyindeki kan akışı ve aktivitenin üç boyutlu bir görüntüsünü yaratmak için radyoaktif bir boya kullanır. Genellikle Alzheimer, Parkinson hastalığı ve kafa yaralanmaları için kullanılır. Amen’e göre, bu tip taramalar DEHB ve diğer psikolojik durumlar için de doktorlara daha detaylı bilgi sağlar.
SPECT taramaları doğrudan DEHB teşhisi koyamaz, fakat Amen’e göre, hastanın tıbbi geçmişi ve psikiyatrik gelişimiyle bir arada incelendiğinde, teşhisin ince ayarının yapılmasına yardımcı olabilir. Bu taramaların beyin bölgelerinin doğru mu, zorlanarak mı yoksa yetersiz mi çalıştığını ölçtüğünü ileri sürer. DEHB’li çocuklarda beynin hangi bölgesinin problemli olduğunu bilmek doktorların tedavilerini bu bölgeler üzerinde odaklandırmalarına yardımcı olabilir. Amen’e göre, SPECT aynı zamanda çocuğun ilaç tedavisinin ne kadar işe yaradığını da belirler.
AMEN’İN DEHB YAKLAŞIMININ KRİTİĞİ
Her ne kadar bazı psikolog ve psikiyatristler Amen’i öncü DEHB araştırmacısı olarak görseler de, diğerleri yönteminin karşısındadır. Kritikler, testlerinin çok pahalı olduğunu (taramalar 3.000 doların üzerindedir) ve bilimsel olarak yardımcı olduğu başka araştırmalar tarafından kanıtlanmamıştır.
2005 yılında çocuklar, adolesanlar ve aileleri American Psychological Association (APA) Konseyi, çocuklarda ve yetişkinlerde psikiyatrik bozuklukların teşhisi için beyin görüntülemenin halen deneysel aşamada olduğuna ve genel olarak kullanımını destekleyecek yeterince kanıt olmadığına dair bir yazı yazmıştır. Raporda aynı zamanda SPECT ve uygulanan diğer beyin taramalarının çocuklar üzerindeki uzun vadeli etkileri hakkındaki endişelere de yer verilmektedir.
Her ne kadar Amen hastalarında çok büyük başarı elde ettiğini ileri sürse de, tıbbi toplumda teşhis yöntemleri büyük oranda kabul görmemektedir. Bununla beraber APA Konseyi beyin taramaları tekniklerinde yapılacak ilerlemelerin gelecekte bu taramaları daha faydalı hale getireceğini de bildirir.
DEHB TEDAVİSİNE GENEL BAKIŞ
DEHB tedavisi dikkatsizlik, hiperaktivite ve impulsivite dahil olmak üzere DEHB belirtilerinin kontrol etmeye yardımcı olur. İstikrarlı tedaviyle kişi okulda, işte ve sosyal durumlarda yükümlülüklerini daha iyi yerine getirir.
DEHB tedavisi çok yönlüdür, DEHB ilaç tedavisi veya davranışsal modifikasyon terapisi veya her ikisini de içerir. DEHB tedavisi hem DEHB’li çocuğun veya adolesanın hem de ailenin ihtiyaçlarını karşılamalıdır.
ÇOCUKLAR VE ADOLESANLAR İÇİN NE TÜR BİR DEHB TEDAVİSİ ÖNERİLMEKTEDİR?
Araştırmalar, uyarıcı ilaç tedavisinin, diğer ilaçların ve davranış terapisinin emin ve etkili olduğunu kanıtlamıştır. Bu tedaviler sadece DEHB belirtilerini hafifletmekten daha çok şey yapmıştır. Çocuğun kurallara uymasını, akranlarıyla ve ailesiyle ilişkilerini geliştirmesine de yaramıştır. DEHB’li ilkokul öğrencileri üzerinde etkili olduğu görülen iki etkili tedavi stratejisi vardır. Birincisi, yakın takip altında yapılan ilaç tedavi programıdır. Diğeri ilaç tedavisiyle beraber yoğun davranış terapisidir. Kapsamlı bir araştırmada 10 çocuktan dokuzu bu iki tedavi stratejisinden biriyle ciddi anlamda gelişim göstermiştir.
DEHB’li çocuklar ve adolesanlar için en etkili tedavi yaklaşımı multidisipliner yaklaşımdır. Bu yaklaşım, birbiriyle en iyi çalışan ve birbirini destekleyen çoklu unsurları içerir. DEHB tedavisinde kullanılan multidisipliner yaklaşımın unsurları şunlardır:
“Teşhis ve tedavi hakkında hem ebeveynleri hem de çocuğu eğitmek
“DEHB ilaç tedavisi
“Davranış yönetimi terapisi
“Okul öğretmeni katılımı
“Okul danışmanı katılımı
ÇOCUKLARDA DEHB TEDAVİSİNDE HANGİ İLAÇLAR KULLANILIR?
Birincil DEHB ilaçları uyarıcılar, uyarıcı olmayanlar ve antidepresanlardır.
DEHB’li çocuklarda ve adolesanlarda çoğunlukla uyarıcılar kullanılır. Bunlar metilfenidatlar — Ritalin, Metadate, Concerta — veya amfetaminler: Dexedrine, Dextrostat, and Adderall. Daha yeni bir ilaç olan Vyvanse, bir amfetamin türüdür, diğer uyarıcılardan daha kalıcı ve daha az bağımlılık yapıcı olarak formüle edilmiştir.
DEHB’li çocuklar ve adolesanlar için diğer FDA onaylı uyarıcı olmayan ilaçlar Strattera ve Intuniv’dir. Strattera, beyin kimyasalı norepinefrin seviyesinde işlev görür ve DEHB belirtilerini tedavi ve kontrol etmede oldukça etkilidir. Intuniv, beyindeki belli reseptörleri etkiler ve konsantrasyon ve dürtü kontrolünü geliştirir. Bu her iki ilaç da uyarıcılardan daha az bağımlılık yapma riskine sahiptir.
Antidepresana Wellbutrin’in DEHB tedavisinde faydalı olduğu görülmüştür. Bir uyarıcının toleransı veya istismarı bir problem haline geldiğinde, Wellbutrin alternatif tedavi olarak kullanılabilir.
Antidepresanlar DEHB’nin her üç ana unsuru (dikkatsizlik, impulsivite, hiperaktivite) üzerinde de pozitif etkiye sahiptir. Uyarıcı ilaç tedavisinin yetersiz olduğu çocuklar için bir başka seçenektir. Uyarıcı ilaçların tik veya uykusuzluk gibi yan etkilerini deneyimlemiş olan çocuklar için de bir alternatiftir.
Araştırmalar farklı türlerde antidepresanların DEHB tedavisinde faydalı olduğunu göstermiştir. Bunlar:
“Trisiklik antidepresanlar hem çocuklarda hem de adolesanlarda yararlıdır. Bu antidepresanlar nispeten daha ucuzdur. Yine de bazı hoş olmayan yan etkileri vardır: ağız kuruluğu, kabızlık veya idrar problemleri. Trisiklik antidepresanlara örnek olarak:
“Pamelor
“Aventyl
“Tofranil
“Norpramin
“Pertofrane sayılabilir.
“Wellbutrin DEHB tedavisinde hem çocuklar hem de yetişkinler üzerinde oldukça etkilidir. Genelde iyi tolere edilir. Anksiyete, baş ağrısı veya nöbet problemi olanlarda yan etkileri problem yaratabilir.
“SSRI’lar “Prozac” tipi ilaçlardır. Örneğin Lexapro ve Zoloft denenmiş olan SSRI’lardır.
“Effexor ve Effexor XR daha yeni antidepresanlardır. Beyinde norepinefrin ve serotonin seviyesini yükseltirler. Yetişkinlerde, çocuklarda ve gençlerde ruh halini ve konsantrasyonu geliştirirler.
“MAO inhibitörleri DEHB’yi tedavi edebilen antidepresanlar grubundandır. Fakat belirli ve tehlikeli yan etkileri olduğu için nadiren kullanılırlar. Yiyecekler ve diğer ilaçlarla da negatif etkileşimleri vardır. Diğer ilaçların başarısız olduğu kişilerde faydalı olabilirler. Örnekler: Nardil veya Parnate.
Bazı çocuklar için uyarıcı ilaç tedavisi antidepresanlarla birleştirilebilir. Anksiyete, depresyon veya diğer ruh hali bozukluğu olan DEHB’li çocuklarda bu birleşim oldukça işe yarar.
Catapres ve guanfacine normalde yüksek tansiyon için kullanılan ilaçlardır. DEHB’de de bazı faydaları olduğu görülmüştür. Bazen tek başına bazen uyarıcı ilaçlarla beraber verilirler. Bu ilaçlar DEHB olanlarda mental işleyişi ve davranışı geliştirebilir.
DEHB İLAÇ TEDAVİSİNİN YAN ETKİLERİ VAR MIDIR?
DEHB ilaçlarının bazen yan etkileri vardır, fakat bunlar tedavinin başında gerçekleşir ve hafif ve kısa ömürlüdürler. En çok görülen yan etkileri:
“Azalan iştah/kilo kaybı
“Uyku problemleri
“Baş ağrısı
“Gerginlik
“Sosyal gerileme
“Mide ağrıları
“Akne
Uyarıcı olmayan ilaçlar mide ekşimesi, baş ağrısı, abdominal ağrı, yorgunluk, uyku hali ve diğer belirtilere sebep olabilir.
Antidepresanların potansiyel yan etkileri; kalp atışı ve ritim değişiklikleri, ağız kuruluğu, baş ağrıları ve sersemliktir. Bu ilaçların kullanımı daha dikkatli gözlem gerektirir.
Çoğu vakada, doktorlar DEHB ilaç tedavisinin yan etkilerini şu stratejilerle kontrol edebilir:
“İlaç dozunu değiştirmek
“Medikasyon şemasını ayarlamak
“Farklı ilaç kullanmak
Eğer çocuğunuzda yan etkiler görülüyorsa, doktorunuzu arayın. Doktorla konuşmadan herhangi bir değişiklik yapmayın.
Nadiren DEHB ilaçları ciddi yan etkilere sebep olur. Örneğin bazı uyarıcı ilaçlar çocuklarda ani ölümlere ve kardiyovasküler problemlerle ilişkilendirilmiştir. Depresyon ve Anksiyete gibi psikiyatrik durumları şiddetlendirebilirler. Uyarıcı olmayan Strattera gençlerde artan suisidal düşünce riskiyle ilişkilendirilmiştir. Yeni bir DEHB ilaç tedavisine başlamadan önce kesinlikle doktorunuzla tüm potansiyel riskler hakkında konuştuğunuzdan emin olun.
DEHB’DE DAVRANIŞSAL TERAPİ NASIL FAYDALI OLUR?
Davranış terapilerinin bazı formları DEHB üzerinde çok az bir etkiye sahiptir. Fakat bir davranış yönetimi terapisi türü başarıyla kullanılabilir. Bu DEHB tedavi yaklaşımı ilaçla veya ilaçsız kullanılabilir.
Davranış yönetimi terapisiyle, lisanslı bir mental sağlık uzmanı-psikolog, sosyal danışman veya aile terapisti-hem siz hem de çocuğunuzun öğretmeniyle beraber çalışacaktır. Terapist sizi çocuk davranış yönetimi hakkında eğitecek. Aynı zamanda minör uygunsuz davranışı görmezden gelmeyi öğreneceksiniz.
Size ve çocuğunuzun öğretmenine çocuğun davranışını-negatif bir davranış yerine–DEHB’nin bir fonksiyonu olarak görmeniz öğretilecek. Seanslar size uygun davranış üzerinde odaklanmayı öğretme amacını taşır. Bunu, ödüllendirme veya imtiyazlarını elinden alma formunda hemen ve tutarlı sonuçları uygulayarak yapacaksınız.
Davranışsal yönetim terapisinin unsurları şunlardır:
“Hedef belirleme – Siz ve öğretmeni çocuğunuza belirli hedefler koymayı ve bunları tamamlamayı öğrenmesine yardımcı olacaksınız. Örneğin: bir ev işini bitirmek, bir sınıf görevini bitirmek, parkta barışçıl bir şekilde akranıyla oynaması, bir saat veya daha fazla masasında oturması
“Ödüller ve sonuçlar – Çocuğunuz kendi hareketlerinin karşılığını alır – ödül veya sonuçlar. Örneğin bilgisayarda geçireceği ilave zaman iyi davranışlarının veya bir hedefi tamamlamasının sonucudur. Negatif davranışın sonucu ise bu zamanın elinden alınması veya bir imtiyazı kaybetmesi olabilir.
“Uzun süreli kalıcı terapi – Çocuk bu davranışsal değişiklikleri benimseyene kadar, çocuğunuzla hedef koyma, ödül ve sonuç davranışını devam ettirmeniz önemlidir.
Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) kılavuzları DEHB’li çocuklara ilaç tedavisi, davranış terapisi veya her ikisini de tedavi amaçlı olarak önerir. Mental Sağlık Ulusal Enstitüsü (NIMH) tarafından yapılan bir araştırmada sadece davranış terapisi gören DEHB’li bireylerin daha hafif veya daha az göze çarpan DEHB belirtilerine sahip oldukları saptanmıştır.
Çocuğunuzdaki DEHB için emniyetli ve etkili bir tedavi aradığınızdan, tedavinin çocuğunuzun ihtiyaçları için biçilmiş kaftan olması gerektiğini unutmayınız. Her zaman doktorunuzla neyin çocuğunuz için iyi olacağını konuşun.
DEHB BESLENME DEĞİŞİKLİKLERİ VE VİTAMİNLERLE TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Geçmişte uzmanlar ve aileler DEHB’nin beslenme değişiklikleriyle-boyalı gıda, şeker ve salisilatların kullanılmaması-tedavi edilebileceğini ummuşlardı. Bazı uzmanlar büyük dozlarda vitaminin ve doğal diyetsel takviyeleri muhtemel DEHB tedavisi olarak savunmuştu. Bazı ebeveynler glütensiz beslenmenin DEHB’yi tedavi ettiğini veya belirtileri azalttığını öne sürmüştü.
İyi dengelenmiş bir beslenmenin optimal sağlık için en önemli şey olduğu inkar edilemez. Fakat bilimsel araştırmalar diyetsel faktörlerin veya bir vitamin eksikliğinin DEHB’ye neden olduğu fikrini desteklememektedir.
Yetişkinlerde DEHB nasıl tedavi edilir?
Yetişkinler de multidisipliner tedavi yaklaşımından fayda sağlarlar. Bu yaklaşımlar şunlardır:
“Bilişsel davranış terapisi (CBT)
“İlaç tedavisi
“Evlilik ve bireysel destek grupları dahil olmak üzere destek ve eğitim
“Beceri eğitimi
DEHB’li yetişkinlerde uyarıcı ilaç tedavisi en yaygın olanıdır. Gerçekten de, DEHB’li yetişkinlerin %58’i uyarıcı ilaç kullandıklarında daha iyi odaklandıklarını ve daha az Hiperaktif ve impulsif olduklarını söylemektedir.
Eğer uyarıcıların rahatsız edici yan etkileri olursa veya etkili olmazlarsa, doktorunuz atomoxetine (Strattera) veya uyarıcı olmayan ilaçları önerebilir. Bupropion (Wellbutrin), veya trisiklikler (imipramine, nortriptyline, and desipramine) gibi belirli antidepresanlar bazen DEHB olan yetişkinlerde kullanılabilir.
Çeviri: Deniz Korkut-Şaban Özdemir (NPGRUP)
Geniş özeti için www.webmd.co
