UDA ve Etik
UDA doğrudan insanı hedef alan ve çevresel koşulları düzenleyerek ya da
müdahale ederek insan davranışlarını düzenlemeyi hedeflendiğinden etik son
derece önemli bir hale gelir. Etik konular pratikteki uygulamalar ve bilimsel
açıdan ele alınır. UDA uygulamaları sırasında takip edilmesi önerilen temel
etik ilkeler aşağıda sıralanmıştır:
Zarar Vermeme: Tıp alanında geçerli bir kuraldır ve davranış analizi uygulamalarında da kabul edilmiştir. M.Ö 4. yy’da ifade edilmiş ve hekimlerin mesleğe başlarken ettikleri Hipokrat Yemini’nde de yer alan bir maddedir. Davranış analizi uygulamalarında da çocuğa yardım etmek ve zarar vermemek benimsenmiştir. Davranış analizinde zarar vermeme ilkesinin sistematik öğretim dışına çıkmamak, veriye dayalı karar vermek, uzmanlık alanında olan durumlara müdahale etmek gibi noktaları kapsadığı düşünülmektedir.
Özerk Olmaya Saygı Gösterme: Çocuğun yeterliliklerini sergilemeye ya da bağımsızlığını sağlamaya yönelik müdahalelerde bulunma noktasındaki sorumluluklarımızı ifade eder.
Çevredekilerden Yararlanma: Davranış analizi uygulamalarının dışında bir takım uygulama ve değerlendirmelerden yararlanabileceği düşünülen çocukların hizmetlerden yararlandırılması gerekliliğini vurgular. Örneğin, sınıfta uygun olmayan davranışlara çocuğun kulağı iyi işitmediği için giriştiği fark edildiğinde bir hekime yönlendirilmesi gerekir.
Kendinize Davranılmasını İstediğiniz Gibi Davranma: En temel kurallardan birisidir. Davranış analizinde özellikle itici uyaranların, çocuğu rahatsız hissettirebilecek olan uygulamaların kullanılmasını önleyebilmek açısından önemlidir.
Dürüst ve Doğru Olma: Uzamanlar çalıştıkları, çocuk, ailesi, öğretmeni ve okula karşı dürüst ve doğru olmakla yükümlüdürler. Bu durum sorunun anlaşılması ve gelişmenin takip edilmesi açısından son derece önemlidir.
İnsan Onuruna Uygun Hareket Etme: Hizmet sunduğumuz pek çok çocuk kendisini tam olarak temsil ve ifade edemeyebilmektedir. Sözel becerilere sahip olamayabilir ya da bu noktada anlaşılır olmakla ilgili sorun yaşayabilir. Ancak, davranış analistleri mutlak insan onuruna uygun ve saygılı biçimde davranmalıdır. Öğretim ve davranış değişikliğinde çocuğun bu yetersizliklerini iyileştirici bir takım hedefler benimsemeli, çocukla göz kontağı kurmalı, çocuğa karşı cana yakın ve arkadaşça davranmalıdır.
Sabırlı ve Şefkatli Olma: Bu ilke şimdiye değin açıklanan pek çok ilkeyi de kapsamaktadır. İnsan onuruna uygun, saygılı, özerkliği esas alan sabırlı bir tutum içinde olunmalıdır.
Alandaki Gelişmeleri Takip Etme: Davranış analizi dinamik bir alan olup sürekli olarak gelişme göstermektedir. Uzmanlar da bu gelişmelere açık olmalı, alandaki gelişmeleri takip ederek uygulayabilecek donanımı edinmelidirler. Geniş bir perspektiften bakıldığında bu ilkenin de daha önce sıralanan ilkeleri içerdiğini kolaylıkla görebileceksiniz.
Sorumlulukları Kabul Etme: Çocuğun gereksinimlerine uygun olarak belirlenen uygulamanın doğruluğu vb. konularda sorumlulukların kabul edilmesi ve buna uygun hareket edilmesini içerir.
Sıralanan bu temel etik ilkelerin de kapsandığı bir dizi etik kurallar çeşitli kuruluşlar tarafından kurumsal olarak da belirlenmiştir. Davranış Analisti Sertifika Kurulu 10 maddede etik kodları sıralamışlardır. Her bir madde çok boyutludur ve çok sayıda maddeyi içermektedir. Davranış Analisti Sertifika Kurulu’nun belirlediği etik kodlar şunlardır:
Davranış analistinin genel sorumlulukları çerçevesindeki uygulamaları
Davranış analistlerinin kendilerinden hizmet alanlara karşı sorumlulukları
Davranışların değerlendirilmesi alanındaki sorumluluklar
Davranış analisti ve bireysel davranış değiştirme programı
Öğretmen/Danışman olarak davranış analistinin sorumlulukları
İş yerlerinde davranış analistlerinin sorumlulukları
Davranış analisti ve araştırmacılık sorumlulukları
Davranış analistlerinin UDA alanına karşı sorumlulukları
Davranış analistlerinin meslektaşlarına karşı sorumlulukları
Davranış analistlerinin topluma karşı sorumlulukları
Zarar Vermeme: Tıp alanında geçerli bir kuraldır ve davranış analizi uygulamalarında da kabul edilmiştir. M.Ö 4. yy’da ifade edilmiş ve hekimlerin mesleğe başlarken ettikleri Hipokrat Yemini’nde de yer alan bir maddedir. Davranış analizi uygulamalarında da çocuğa yardım etmek ve zarar vermemek benimsenmiştir. Davranış analizinde zarar vermeme ilkesinin sistematik öğretim dışına çıkmamak, veriye dayalı karar vermek, uzmanlık alanında olan durumlara müdahale etmek gibi noktaları kapsadığı düşünülmektedir.
Özerk Olmaya Saygı Gösterme: Çocuğun yeterliliklerini sergilemeye ya da bağımsızlığını sağlamaya yönelik müdahalelerde bulunma noktasındaki sorumluluklarımızı ifade eder.
Çevredekilerden Yararlanma: Davranış analizi uygulamalarının dışında bir takım uygulama ve değerlendirmelerden yararlanabileceği düşünülen çocukların hizmetlerden yararlandırılması gerekliliğini vurgular. Örneğin, sınıfta uygun olmayan davranışlara çocuğun kulağı iyi işitmediği için giriştiği fark edildiğinde bir hekime yönlendirilmesi gerekir.
Kendinize Davranılmasını İstediğiniz Gibi Davranma: En temel kurallardan birisidir. Davranış analizinde özellikle itici uyaranların, çocuğu rahatsız hissettirebilecek olan uygulamaların kullanılmasını önleyebilmek açısından önemlidir.
Dürüst ve Doğru Olma: Uzamanlar çalıştıkları, çocuk, ailesi, öğretmeni ve okula karşı dürüst ve doğru olmakla yükümlüdürler. Bu durum sorunun anlaşılması ve gelişmenin takip edilmesi açısından son derece önemlidir.
İnsan Onuruna Uygun Hareket Etme: Hizmet sunduğumuz pek çok çocuk kendisini tam olarak temsil ve ifade edemeyebilmektedir. Sözel becerilere sahip olamayabilir ya da bu noktada anlaşılır olmakla ilgili sorun yaşayabilir. Ancak, davranış analistleri mutlak insan onuruna uygun ve saygılı biçimde davranmalıdır. Öğretim ve davranış değişikliğinde çocuğun bu yetersizliklerini iyileştirici bir takım hedefler benimsemeli, çocukla göz kontağı kurmalı, çocuğa karşı cana yakın ve arkadaşça davranmalıdır.
Sabırlı ve Şefkatli Olma: Bu ilke şimdiye değin açıklanan pek çok ilkeyi de kapsamaktadır. İnsan onuruna uygun, saygılı, özerkliği esas alan sabırlı bir tutum içinde olunmalıdır.
Alandaki Gelişmeleri Takip Etme: Davranış analizi dinamik bir alan olup sürekli olarak gelişme göstermektedir. Uzmanlar da bu gelişmelere açık olmalı, alandaki gelişmeleri takip ederek uygulayabilecek donanımı edinmelidirler. Geniş bir perspektiften bakıldığında bu ilkenin de daha önce sıralanan ilkeleri içerdiğini kolaylıkla görebileceksiniz.
Sorumlulukları Kabul Etme: Çocuğun gereksinimlerine uygun olarak belirlenen uygulamanın doğruluğu vb. konularda sorumlulukların kabul edilmesi ve buna uygun hareket edilmesini içerir.
Sıralanan bu temel etik ilkelerin de kapsandığı bir dizi etik kurallar çeşitli kuruluşlar tarafından kurumsal olarak da belirlenmiştir. Davranış Analisti Sertifika Kurulu 10 maddede etik kodları sıralamışlardır. Her bir madde çok boyutludur ve çok sayıda maddeyi içermektedir. Davranış Analisti Sertifika Kurulu’nun belirlediği etik kodlar şunlardır:
Davranış analistinin genel sorumlulukları çerçevesindeki uygulamaları Davranış analistlerinin kendilerinden hizmet alanlara karşı sorumluluklarıDavranışların değerlendirilmesi alanındaki sorumluluklar Davranış analisti ve bireysel davranış değiştirme programı Öğretmen/Danışman olarak davranış analistinin sorumlulukları İş yerlerinde davranış analistlerinin sorumlulukları Davranış analisti ve araştırmacılık sorumluluklarıDavranış analistlerinin UDA alanına karşı sorumlulukları Davranış analistlerinin meslektaşlarına karşı sorumlulukları Davranış analistlerinin topluma karşı sorumlulukları
http://www.tohumotizm.org.tr/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder