Giyme-Çıkarma Becerilerinin Öğretimi

Giyme-Çıkarma Becerilerinin Öğretimi

Diğer bütün beceriler gibi giyinmeyle ilgili becerilerin kazanılması, özel gereksinimli çocuklarda geç kazanılmaktadır. Düğmeli, bağcıklı, kopçalı gibi giysilerin giyilmesi, hem zihinsel süreçlerin gelişmesine hem de ince kas becerilerinin kazanılmasına doğrudan bağlıdır. İnce kasları yeterince gelişmemiş birine, bağcık bağlama ve düğme ilikleme çok zor öğretilir. Bu nedenle, yaşamın ilk yıllarında, çocuğun gelişim düzeyine uygun olan beceriler öğretilirken, psikomotor gelişimi de desteklenmelidir. Çocuk yaşının gerektirdiği becerileri tamamen veya kısmen yapar hale geldikçe ileri düzeyde yetenek isteyen becerilere de hazırlanmışolur.
Düğme, ilik ve kemerli pantolon ve diğer giysileri giyemeyen, yani bu giysileri giymeyi gerektiren becerilere sahip olmayan bireyler için daha basit olanları önerilir. Örneğin, kemerli ve düğmeli pantolon yerine lastikli pantolon giydirilmeli, denilir. Bu tür giysiler çocukluk döneminde giydirilir, çünkü bu tür hazır giysiler her yerde bulunabildiği için alınabilir ve giydirilebilir. Ancak ergen ve ileri yaştaki bireyler için bu tür giysileri piyasada bulmak imkânsızdır. Dolayısıyla aile özel siparişle diktirmek zorunda kalmaktadır, bu da ile için ayrı bir külfettir. Bu nedenle çocuğa aşamalı olarak gerekli olan ön koşul beceriler zamanında öğretilmelidir.
Özel gereksinimli çocuklar, çıkarma becerilerini daha rahat çıkarabilirken, giyme becerilerinde oldukça güçlük çekmektedirler. Bu nedenle önce çıkarma becerisinin öğretimi yapılır. Aşağıda öğretimleri verilen becerilerin giyme boyutu üzerinde durulmuştur. Benzer yöntemle çıkarma becerilerinin öğretimi de yapılabilir.
Giyinme becerileri öğretildikten sonra, bağımsız ve sosyal yaşam becerisi olarak kabul edilen, ortama, mevsime ve hava durumuna göre giyinebilme becerileri de kazandırılmalıdır. Aynı zamanda giyinmenin önemi, özel günlerde daha şık/güzel giyinmenin gerekliliği ve giysilerin temiz ve düzenli kullanılmasına ilişkin bilgiler de verilmelidir.
Giyinme becerilerinin sağlıklı gelişim gösteren çocuklardaki gelişimi şöyle sıralanabilir:

12-15 aylık arası

• Terlik ve şapkasını çıkarır.
• Elbise, kazak, pantolon, pijama vb giysiler giydirilirken kolunu ve ayağını uzatarak giydiren kişiye yardımcı olmaya çalışır.

15-18 aylık arası

• Ayakkabı ve çorapları çıkarır.
• Kollarını ve bacaklarını hareket ettirerek giydirilmeye yardımcı olur.
• Şapka giyer.

18-2 yaş arası

• Pantolonu çıkarır.
• Terlikleri giyer.

2-3 yaş arası

• Çorapları giyer.
• Ayakkabıları giyer.
• Pantolonu giyer.
• Kazağı çıkarır.
• Fermuar açar.

3-4 yaş arası

• Kazağı giyer.
• Tişörtü giyer.
• Elbise giyer.
• Büyük düğmeleri açar-ilikler.
• Tümüyle soyunur.
• Yönergelerle tümüyle giyinir.
• Çıt-çıt takar.

4-5 yaş arası

• Küçük düğmeleri çözer-ilikler.
• Kemer bağlar.
• Ayakkabının ilk düğümünü atar.
• Fermuar ayağını yuvasına takar ve fermuarı kapar.

Giyinme ile ilgili beceriler şöyle sıralanabilir:
1. Çıt çıt açma.
2. Çıt çıt takma.
3. Cırtlı bandı açma.
4. Cırtlı bandıkapama.
5. Fermuar açma.
6. Fermuar kapama.
7. Düğme açma.
8. Düğme ilikleme.
9. Bağcık açma.
10. Bağcık düğümleme.
11. Terliği çıkarma.
12. Terliği giyme.
13. Cırt cırtlı ayakkabı giyme.
14. Bağcıklıayakkabı çıkarma.
15. Bağcıklıayakkabı giyme.
16. Çorabıçıkarma.
17. Çorabıgiyme.
18. Lastikli pantolonu çıkarma.
19. Lastikli pantolonu giyme.
20. Düğmeli pantolonu çıkarma.
21. Düğmeli pantolonu giyme.
22. Düğmeli ve fermuarlı pantolonu çıkarma.
23. Düğmeli ve fermuarlı pantolonu giyme.
24. Kemerli pantolonu çıkarma.
25. Kemerli pantolonu giyme.
26. Etek çıkarma.
27. Etek giyme.
28. Hırka, palto, ceket vb çıkarma.
29. Hırka, palto, ceket vb giyme.
30. Kazağıçıkarma.
31. Kazağıgiyme.
32. Eldiveni çıkarma.
33. Eldiveni giyme.
34. Bereyi çıkarma.
35. Bereyi giyme.
36. Kravatıtakar.
37. Kravatıçıkarma.
Yukarıda sıralanan becerilerden bazılarının öğretim planları aşağıda verilecektir. Giyinme ile ilgili diğer becerilerin planları da benzer yöntemle hazırlanarak öğretimde kullanılabilir.

Öğretimi Yapılacak Beceri: Çorap giyme.
Uzun Dönemli Amaç: Çorabını bağımsız giyer.
1. Kısa Dönemli Amaç: Ayak bileğine giydirilmiş çorabı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
b) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.
2. Kısa Dönemli Amaç: Topuğuna kadar giydirilmiş çorabı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
b) Lastikli kısmını bileğine kadar çeker.
c) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.
3. Kısa Dönemli Amaç: Ayak parmaklarına geçirilmiş çorabı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
b) Çorabıtopuğuna doğru çeker.
c) Çorabın lastikli kısmını bileğine kadar çeker.
d) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.
4. Kısa Dönemli Amaç: Önüne bırakılan çorabı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Yere oturur.
b) Çorabı eline alır.
c) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
d) Çorabın koncundan boğaz kısmını toplar.
e) Çorabı ayağının ucuna yerleştirir.
f) Çorabıtopuğuna doğru çeker.
g) Çorabın lastikli kısmını bileğine kadar çeker.
h) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.
Materyaller: 2 çift çorap (çocuğun giyeceği çorap kolaylıkla giyebileceği büyüklükte olmalı), minder.
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlıbelirlenen zamanlarda ve çorap giymeyi gerektiren durumlarda öğretim yapılır.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, tersine zincirleme yöntemi.
Uygulama: Çocukla birlikte bireysel eğitim odasına gidilir; yan yana minderlere oturulur. Çorap gösterilerek “Bak bu çorap, bugün çorap giyme becerisini çalışacağız. Beni dikkatlice dinle ve söylediklerimi yap. Söylediklerimi yaparsan sana …….. vereceğim,” denilir. Sonra beceriyi yapması için ana yönerge verilir. Eğer çocuk tepkisiz kalırsa veya olumsuz tepki verirse ipuçlarıyla çorabını giymesi sağlanır. Çocuğun yapamadığı, yanlış yaptığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağını yapması için sözel ipucu verilir. Çocuk, yine yapmakta zorlanırsa sözel ipucuyla birlikte model olma ipucu verilir. Buna rağmen yapamazsa fiziksel yardım ve sözel ipucu verilerek beceriyi yapması sağlanır. Sonra ipuçları sistematik olarak geri çekilir. Bütün basamakları bağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanır ve genelleme çalışmaları yapılır. Günlük yaşamda, her sabah, banyodan sonra ve çorap giymeyi gerektiren her durumda çocuğun farklı çorapları bağımsız olarak giymesi için fırsat verilir.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğa sevdiği yiyecek, nesne veya etkinlik içerikli pekiştireçlerden biri verilir. Çocuk beceriyi yapmada ustalaştıkça pekiştireçler geri çekilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar	1	2	3	4	5	6
1. Ayak bileğine giydirilmiş çorabı giyer.
a) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
b) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.
2. Topuğuna kadar giydirilmiş çorabı giyer.
a) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
b) Lastikli kısmını bileğine kadar çeker.
c) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.
3. Ayak parmaklarına geçirilmiş çorabı giyer.
a) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
b) Çorabı topuğuna doğru çeker.
c) Lastikli kısmını bileğine kadar çeker.
d) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.
4. Önüne bırakılan çorabı giyer.
a) Yere oturur.
b) Çorabı eline alır.
c) Çorabın lastikli kısmının yanlarından (koncundan) iki eliyle tutar.
d) Çorabın koncundan boğaz kısmını toplar.
e) Çorabı ayağının ucuna yerleştirir.
f) Çorabı topuğuna doğru çeker.
g) Lastikli kısmını bileğine kadar çeker.
h) Çorabın lastikli kısmını yukarı çeker.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım

Öğretimi Yapılacak Beceri: Pantolon giyme.
Uzun Dönemli Amaç: Fermuarlı ve kopçalı(veya düğmeli) pantolonunu bağımsız olarak giyer.
1. Kısa Dönemli Amaç: Dizlerine kadar giydirilmiş pantolonu giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Pantolonu tutar.
b) Pantolonu beline kadar çeker.
c) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
d) Pantolonun kopçasını takar.
2. Kısa Dönemli Amaç: Bileğine kadar giydirilmiş pantolonu giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Pantolonu tutar.
b) Pantolonu dizine kadar çeker.
c) Pantolonu beline kadar çeker.
d) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
e) Pantolonun kopçasını takar.
3. Kısa Dönemli Amaç: Bir ayağıpaçasından geçirilmiş pantolonu giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Pantolonu tutar.
b) Pantolonun diğer paçasından uygun ayağını geçirir.
c) Pantolonu bileğine kadar çeker.
d) Pantolonu dizine kadar çeker.
e) Pantolonu beline kadar çeker.
g) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
g) Pantolonun kopçasını takar.
4. Kısa Dönemli Amaç: Pantolonu giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Pantolonu, önü üste gelecek biçimde tutar.
b) Pantolonun bir paçasından uygun ayağını geçirir.
c) Pantolonun diğer paçasından uygun ayağını geçirir.
d) Pantolonu bileğine kadar çeker.
e) Pantolonu dizine kadar çeker.
f) Pantolonu beline kadar çeker.
g) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
h) Pantolonun kopçasını takar.
Materyaller: Fermuarlı, kopçalı (veya düğmeli.) pantolon, yer minderi (daha önce fermuar açma-kapa, düğme çözme-ilikleme ve kopça açma-takma becerilerinin öğretimi yapılmış olmalı ve çocuk bu becerilere sahip olmalı; eğer çocuk bu becerilere sahip değilse, öncelikle söz konusu becerilerin ve lastikli pantolon giyme becerisinin öğretimi yapılır).
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlıbelirlenen zamanlarda ve pantolon giymeyi gerektiren durumlarda öğretim yapılır.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, tersine zincirleme yöntemi.
Uygulama: Çocukla birlikte bireysel eğitim odasına gidilir; yan yana mindere oturulur. “Bugün seninle pantolon giyeme becerisinin öğretimini çalışacağız. Benim söylediklerimi yaparsan seninle sevdiğin bir oyunu oynayacağız.” denilir. Tersine zincirleme yöntemiyle öğretim yapıldığı için çocuğun pantolonu dizine kadar giydirilir, sonra “Pantolonunu giy” diye yönerge verilir. Eğer çocuk tepkisiz kalırsa veya olumsuz tepki verirse gerekli ipuçlarıyla davranışları yerine getirmesi sağlanır. Çocuğun yapamadığı, yanlış yaptığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağı, sözel ipucuyla desteklenir. Buna rağmen doğru tepki vermezse, çocuğa model olunarak davranışı nasıl yapacağı gösterilir. Aynı zamanda yapılan davranış sözel olarak açıklanır. Çocuk, hâlâ doğru davranışı sergilemezse fiziksel yardımda bulunulur. Sonra ipuçları aşamalı olarak geri çekilir. Bütün basamaklarıbağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanır ve genelleme çalışmaları yapılır. Sabahları,banyodan sonra ve pantolon (eşofman, pijama vb) giymeyi gerektiren her durumda farklı pantolonlarla beceriyi bağımsız olarak yapması için çocuğa fırsat verilir. İlerleyen zamanlarda kemerli pantolon giyme becerisinin öğretimi yapılır.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğa sevdiği bir oyun oynanır. Çocuk beceriyi yapmada ustalaştıkça pekiştireçler geri çekilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar
	1	2	3	4	5	6
1. Dizlerine kadar giydirilmiş pantolonu giyer.
a) Pantolonu tutar.
b) Pantolonu beline kadar çeker.
c) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
d) Pantolonun kopçasını takar.
2. Bileğine kadar giydirilmiş pantolonu giyer.
a) Pantolonu tutar.
b) Pantolonu dizine kadar çeker.
c) Pantolonu beline kadar çeker.
d) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
e) Pantolonun kopçasını takar.
3. Bir ayağı paçasından geçirilmiş pantolonu giyer.
a) Pantolonu tutar.
b) Pantolonun diğer paçasından uygun ayağını geçirir.
c) Pantolonu bileğine kadar çeker.
d) Pantolonu dizine kadar çeker.
e) Pantolonu beline kadar çeker.
g) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
g) Pantolonun kopçasını takar.
4. Pantolonu giyer.
a) Pantolonu, önü üste gelecek biçimde tutar.
b) Pantolonun bir paçasından uygun ayağını geçirir.
c) Pantolonun diğer paçasından uygun ayağını geçirir.
d) Pantolonu bileğine kadar çeker.
e) Pantolonu dizine kadar çeker.
f) Pantolonu beline kadar çeker.
g) Pantolonun fermuarını yukarı çeker.
h) Pantolonun kopçasını takar.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım

Öğretimi Yapılacak Beceri: Kazak giyme.
Uzun Dönemli Amaç: Kazağı bağımsız olarak giyer.
1. Kısa Dönemli Amaç: İki kolu ve başıgiydirilmiş kazağı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
b) Kazağı beline kadar indirir.
c) Kazağıüzerinde düzeltir.
2. Kısa Dönemli Amaç: İki kolu giydirilmiş kazağı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Kollarınıyukarı kaldırır.
b) Kazağın boğaz kısmını başından geçirir.
c) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
d) Kazağı beline kadar indirir.
e) Kazağıüzerinde düzeltir.
3. Kısa Dönemli Amaç: Bir kolu giydirilmiş kazağı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Diğer kolunu kazağın boş kalan koluna geçirir.
b) Kollarınıyukarı kaldırır.
c) Kazağın boğaz kısmını başından geçirir.
d) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
e) Kazağı beline kadar indirir.
f) Kazağıüzerinde düzeltir.
4. Kısa Dönemli Amaç: Önüne bırakılan kazağı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Kazağın önünü arkasını belirler.
b) Kazağın arkası yukarı gelecek şekilde yere koyar.
c) Bir kolunu kazağın uygun koluna geçirir.
d) Diğer kolunu kazağın boş koluna geçirir.
e) Kollarınıyukarı kaldırır.
f) Kazağın boğaz kısmını başından geçirir.
g) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
h) Kazağı beline kadar indirir.
e) Kazağıüzerinde düzeltir.
Materyaller: V yakalı ve rahat giyilebilen 2 kazak (çocuğun giyeceği kazak, normal bedeninden bir beden büyük ve kazağın önünü-arkasını kolayca ayırt etmesi için önü desenli bir kazak tercih edilmeli), yer minderi.
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlıbelirlenen zamanlarda ve kazak giymeyi gerektiren durumlarda öğretim yapılır.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, geri zincirleme yöntemi.
Uygulama: Çocukla birlikte bireysel eğitim odasına gidilir; yan yana mindere oturulur. “Bugün seninle kazak giyeme becerisinin öğretimini çalışacağız. Benim söylediklerimi yaparsan seninle sevdiğin bir oyunu oynayacağız.” denilir. Tersine zincirleme yöntemiyle öğretim yapıldığı için, kazağın iki kolu ve başı giydirildikten sonra “Kazağını giy” diye yönerge verilir. Eğer çocuk tepkisiz kalırsa veya olumsuz tepki verirse gerekli ipuçlarıyla davranışları yerine getirmesi sağlanır. Çocuğun yapamadığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağı, sözel ipucuyla desteklenir. Buna rağmen çocuk, doğru davranışı sergilemiyorsa, çocuğa model olunarak davranışı nasıl yapacağı gösterilir. Aynı zamanda yapılan davranış sözel olarak açıklanır. Çocuk, hâlâ doğru tepkiyi vermiyorsa fiziksel yardımla davranışı yapması sağlanır. Bütün basamakları bağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanarak ve genelleme çalışmaları yapılır. Kazak giymeyi gerektiren her durumda farklı desen ve biçimlerde (boğazlı, balıkçı “V” veya “0” yakalı) kazaklarla beceriyi genellemesi sağlanır.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğa sevdiği bir oyun oynanır. Çocuk beceriyi yapmada ustalaştıkça pekiştireçler geri çekilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar
	1	2	3	4	5	6
İki kolu ve başı giydirilmiş kazağı giyer.
a) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
b) Kazağı beline kadar indirir.
c) Kazağı üzerinde düzeltir.
İki kolu giydirilmiş kazağı giyer.
a) Kollarını yukarı kaldırır.
b) Kazağın boğaz kısmını başından geçirir.
c) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
d) Kazağı beline kadar indirir.
e) Kazağı üzerinde düzeltir.
Bir kolu giydirilmiş kazağı giyer.
a) Diğer kolunu kazağın boş kalan koluna geçirir.
b) Kollarını yukarı kaldırır.
c) Kazağın boğaz kısmını başından geçirir.
d) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
e) Kazağı beline kadar indirir.
f) Kazağı üzerinde düzeltir.
Önüne bırakılan kazağı giyer.
a) Kazağın önünü arkasını belirler.
b) Kazağın arkası yukarı gelecek şekilde yere koyar.
c) Bir kolunu kazağın uygun koluna geçirir.
d) Diğer kolunu kazağın boş koluna geçirir.
e) Kollarını yukarı kaldırır.
f) Kazağın boğaz kısmını başından geçirir.
g) Kazağı iki eliyle etek ucundan tutar.
h) Kazağı beline kadar indirir.
e) Kazağı üzerinde düzeltir.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım

Öğretimi Yapılacak Beceri: Ceket (mont, kaban vb) giyme.
Uzun Dönemli Amaç: Ceketi bağımsız olarak giyer.
1. Kısa Dönemli Amaç: Kollarını ceketin kollarına sokar.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Ceketi eline alır.
b) Bir eliyle ceketi yakasından tutar.
c) Diğer kolunu ceketin uygun koluna sokar.
2. Kısa Dönemli Amaç: Ceketi giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Boş eliyle ceketin yakasından tutarak omzuna çeker.
b) Boş kolunu ceketin diğer koluna geçirir.
c) İki eliyle yakaları düzeltir.
Materyaller: Benzer niteliklerde 2 adet ceket (veya mont).
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlıbelirlenen zamanlarda ve ceket giymeyi gerektiren durumlarda öğretim yapılır.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, ileri zincirleme yöntemi.
Uygulama: Çocukla birlikte bireysel eğitim odasına gidilir, yan yana durulur. Ceket gösterilerek “Bu nedir?” diye sorulur. Çocuk olumlu yanıt vermezse, ceketin adı ve niçin giyildiği söylenilir. “Bugün ceketin nasıl giyildiğini öğreneceğiz, eğer söylediklerimi yaparsan sevdiğin oyuncakla oynamana izin vereceğim” denilir. Sonra bağımsız olarak giymesi için ceket önüne bırakılarak, “Ceketi giy” yönergesi verilir. Eğer çocuk tepkisiz kalırsa veya olumsuz tepki verirse gereksinim duyulan ipuçları kullanılarak, çocuğun ceket giyme becerisini gerçekleştirmesi sağlanır. Çocuğun yapamadığı, yanlış yaptığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağı, sözel ipucuyla desteklenir. Buna rağmen doğru tepki vermezse, çocuğa model olunarak davranışı nasıl yapacağı gösterilir. Aynı zamanda yapılan davranış sözel olarak açıklanır. Çocuk, hâlâ doğru davranışı sergilemezse fiziksel yardımda bulunulur. Sonra ipuçları aşamalı olarak geri çekilir. Bütün basamaklarıbağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanır ve genelleme çalışmaları yapılır. Günlük yaşamda ceket giymeyi gerektiren her durumda, ceketi bağımsız olarak giymesi için çocuğa fırsat verilir.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğun sevdiği oyuncakla oynamasına izin verilir. Çocuk beceriyi yapmada ustalaştıkça pekiştireçler geri çekilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar
	1	2	3	4	5	6
1. Kollarını ceketin kollarına sokar.
a) Ceketi eline alır.
b) Bir eliyle ceketi yakasından tutar.
c) Diğer kolunu ceketin uygun koluna sokar.
2. Ceketi giyer.
a) Boş eliyle ceketin yakasından tutarak omuza çeker.
b) Boş kolunu ceketin diğer koluna geçirir.
c) İki eliyle yakaları düzeltir.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım

Öğretimi Yapılacak Beceri: Bağcıksız ayakkabı giyme.
Uzun Dönemli Amaç: Bağcıksız ayakkabıgiyme becerisini bağımsız olarak gerçekleştirir.
1. Kısa Dönemli Amaç: Ayakkabıyı giymeye hazır hale getirir.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Ayakkabıları ayaklarıyla eşleştirir.
b) Yere oturur.
c) Bir eliyle ayakkabının önünden tutar.
d) Diğer eliyle ayakkabının arkasından tutar.
2. Kısa Dönemli Amaç: Ayakkabıyı giyer.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Ayağının ön kısmını ayakkabıya sokar.
b) İki eliyle ayakkabının arkasından tutar.
c) Ayağını içeri doğru bastırarak iki eliyle ayakkabıyı yukarı doğru çeker.
d) Ayakkabıyı giyerek düzeltir.
Materyaller: Bağcıksız ayakkabı(çocuğun giydiği ayakkabıdan 2 numara büyük bir ayakkabı).
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlıbelirlenen zamanlarda ve ayakkabı giymeyi gerektiren durumlarda öğretim yapılır.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, ileri zincirleme yöntemi.
Uygulama: Çocukla birlikte bireysel eğitim odasına gidilir, yan yana veya karşılıklı durulur. Ayakkabı gösterilerek“Bu ayakkabı, yolda yürürken ayaklarımızı korur, ayrıca soğuk havalarda sıcak tutar, yağmurlu havalarda ayaklarımızın ıslanmasını önler. Bugün sana nasıl ayakkabıgiyildiğini öğreteceğim,” denilir. Sonra ayakkabı giymesi için gerekli yönerge verilir. Eğer çocuk tepkisiz kalırsa veya olumsuz tepki verirse gereksinim duyulan ipuçları kullanılarak, çocuğun beceri basamağındaki davranışlarıgerçekleştirmesi sağlanır. Çocuğun yapamadığı, yanlış yaptığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağı, sözel ipucuyla desteklenir. Buna rağmen doğru tepki vermezse, çocuğa model olunarak davranışı nasıl yapacağı gösterilir. Aynızamanda yapılan davranış sözel olarak açıklanır. Çocuk, hâlâ doğru davranışı sergilemezse fiziksel yardımda bulunulur. Sonra ipuçları aşamalı olarak geri çekilir. Bütün basamaklarıbağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanır ve genelleme çalışmaları yapılır. Günlük yaşamda ayakkabı giymeyi gerektiren her durumda, farklı biçimde ayakkabılarıbağımsız olarak giymesi için çocuğa fırsat verilir. İlerleyen zamanlarda aynıyöntemle cırtlı ayakkabı giyme becerisinin öğretimi ile bağcık bağlayabilme becerisine bağlı olarak bağcıklı ayakkabı giyme becerisinin öğretimi yapılır.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğa sevdiği yiyecek, nesne veya etkinlik içerikli pekiştireçlerden biri verilir. Çocuk beceriyi yapmada ustalaştıkça pekiştireçler geri çekilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar
	1	2	3	4	5	6
1. Ayakkabıyı giymeye hazır hale getirir.
a) Ayakkabıları ayaklarıyla eşleştirir.
b) Yere oturur.
c) Bir eliyle ayakkabının önünden tutar.
d) Diğer eliyle ayakkabının arkasından tutar.
2. Ayakkabıyı giyer.
a) Ayağının ön kısmını ayakkabıya sokar.
b) İki eliyle ayakkabının arkasından tutar.
c) Ayağını içeri doğru bastırarak iki eliyle ayakkabıyı yukarı doğru çeker.
d) Ayakkabıyı giyerek düzeltir.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım

Öğretimi Yapılacak Beceri: Fermuar açma-kapama.
Uzun Dönemli Amaç: Fermuarlı giysilerin fermuarını bağımsız olarak açar-kapar.
1. Kısa Dönemli Amaç: Fermuarı açar.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Kullandığıeliyle fermuarın açma-kapama yerinden tutar.
b) Diğer eliyle elbisenin alt ucundan tutar.
c) Fermuarıaşağıya doğru sonuna kadar indirir.
d) Kullandığıelini yukarı doğru çekerek fermuarı açar.
2. Kısa Dönemli Amaç: Fermuarı kapar.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Bir eliyle fermuarın açma-kapama yerinden tutar.
b) Diğer eliyle fermuarın alt ucundan tutar.
c) Fermuarıbirbirine geçecek şekilde tutar.
d) Bir eliyle elbisenin ucundan tutarken kullandığı eliyle fermuarı yukarı doğru çeker.
Materyaller: İri fermuarlı giysiler.
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlıbelirlenen zamanlarda ve fermuarlı giysi giymeyi gerektiren durumlarda öğretim yapılır.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, tüm beceri öğretimi.
Uygulama: Çocukla birlikte bireysel eğitim odasına gidilir ve karşılıklı durulur. Giysinin fermuarı gösterilerek“Bu nedir?” diye sorulur. Olumlu yanıt vermezse, fermuarın isimi söylenilir.“Bugün fermuar açma-kapama becerisini çalışacağız” denilir. Sonra “fermuarınıaç” yönergesi verilir. Eğer çocuk tepkisiz kalırsa veya olumsuz tepki verirse gereksinim duyulan ipuçları kullanılarak, çocuğun fermuar açma becerisini gerçekleştirmesi sağlanır. Çocuğun yapamadığı, yanlış yaptığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağı, sözel ipucuyla desteklenir. Buna rağmen doğru tepki vermezse, çocuğa model olunarak davranışı nasıl yapacağı gösterilir. Aynı zamanda yapılan davranış sözel olarak açıklanır. Çocuk, hâlâ doğru davranışı sergilemezse fiziksel yardımda bulunulur. Sonra ipuçları aşamalı olarak geri çekilir. Bütün basamaklarıbağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Aynıişlem basamakları takip edilerek fermuar kapama becerisinin öğretimi yapılır. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanır ve genelleme çalışmaları yapılır. Genelleme etkinliklerinde, çocuğun çeşitli fermuarlı giysileri giyip çıkarması sağlanır. Ayrıca fermuarlı giysi giymeyi gerektiren her durumda fermuarı bağımsız olarak açıp kapaması için çocuğa fırsat verilir.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğa sevdiği yiyecek, nesne veya etkinlik içerikli pekiştireçlerden biri verilir. Çocuk beceriyi yapmada ustalaştıkça pekiştireçler geri çekilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar
	1	2	3	4	5	6
1. Fermuarı açar.
a) Kullandığı eliyle fermuarın açma-kapama yerinden tutar.
b) Diğer eliyle elbisenin alt ucundan tutar.
c) Fermuarı aşağıya doğru sonuna kadar indirir.
d) Kullandığı elini yukarı doğru çekerek fermuarı açar.
2. Fermuarı kapar.
a) Bir eliyle fermuarın açma-kapama yerinden tutar.
b) Diğer eliyle fermuarın alt ucundan tutar.
c) Fermuarı birbirine geçecek şekilde tutar.
d) Bir eliyle elbisenin ucundan tutarken kullandığı eliyle fermuarı yukarı doğru çeker.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım

Öğretimi Yapılacak Beceri: Düğme ilikleme.
Uzun Dönemli Amaç: Düğme ilikleme becerisini bağımsız olarak gerçekleştirir.
1. Kısa Dönemli Amaç: Düğmeyi iliğe yerleştirir.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Uygun elinin baş ve işaret parmağıyla iliğin kenarından tutar.
b) Diğer elinin baş ve işaret parmağıyla düğmenin ucundan tutar.
c) Düğme ve iliği eşleştirir.
d) Düğmeyi iliğe yerleştirir.
2. Kısa Dönemli Amaç: Düğmeyi ilikler.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Düğmeyi tuttuğu elinin başparmağı ile düğmeyi ilik içerisine iter.
b) Aynıanda işaret parmağı ile iliğin kenarını geriye doğru çeker.
c) İlik tarafındaki baş ve işaret parmağı ile düğmenin ucundan tutar.
d) Düğme ilikten geçinceye kadar çeker.
Materyaller: İri düğmeli giysiler.
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlı belirlenen zamanlarda ve düğmeli giysi giymeyi gerektiren durumlarda öğretim yapılır.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, ileri zincirleme yöntemi.
Uygulama: Çocukla birlikte bireysel eğitim odasına gidilir ve karşılıklı durulur. Giysinin düğmeleri gösterilerek“Bunlar düğme. Giysilerimizi kapatmak için kullanırız. Bugün düğme ilikleme becerisini çalışacağız, bak üzerindeki kıyafette bir sürü düğme var” denilir. Sonra“Düğmelerini çöz” yönergesi verilir (düğme ilikleme becerisinin öğretiminin yapılabilmesi için çocuğun düğme çözme becerisini kazanmış olması lazım). Çocuk düğmeleri çözdükten sonra “Düğmeleri ilikle”yönergesi verilir. Eğer çocuk tepkisiz kalırsa veya olumsuz tepki verirse gereksinim duyulan ipuçları kullanılarak, çocuğun düğmeyi iliğe yerleştirme becerisini gerçekleştirmesi sağlanır. Çocuğun yapamadığı,yanlış yaptığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağı, sözel ipucuyla desteklenir. Buna rağmen doğru tepki vermezse, çocuğa model olunarak davranışınasıl yapacağı gösterilir. Aynı zamanda yapılan davranış sözel olarak açıklanır. Çocuk, hâlâ doğru davranışı sergilemezse fiziksel yardımda bulunulur. Sonra ipuçları aşamalı olarak geri çekilir. Bütün basamaklarıbağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Sonra düğmeyi bütünüyle ilikleme becerisinin öğretimi yapılır. Çocuk, ustalaştıkça aşamalı olarak küçük düğmeli giysilerle çalışılır. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanarak genelleme çalışmaları yapılır. Genelleme çalışmalarında farklı giysiler ve farklı boyutlarda düğmeli giysiler kullanılır. Ayrıca düğmeli giysi giymeyi gerektiren her durumda düğmeleri bağımsız olarak iliklemesi için çocuğa fırsat verilir.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğa sevdiği yiyecek, nesne veya etkinlik içerikli pekiştireçlerden biri verilir. Çocuk beceriyi yapmada ustalaştıkça pekiştireçler geri çekilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar
	1	2	3	4	5	6
1. Düğmeyi iliğe yerleştirir.
a) Uygun elinin baş ve işaret parmağıyla iliğin kenarından tutar.
b). Diğer elinin baş ve işaret parmağıyla düğmenin ucundan tutar.
c) Düğme ve iliği eşleştirir.
d) Düğmeyi iliğe yerleştirir.
2. Düğmeyi ilikler.
a) Düğmeyi tuttuğu elinin başparmağı ile düğmeyi ilik içerisine iter.
b) Aynı anda işaret parmağı ile iliğin kenarını geriye doğru çeker.
c) İlik tarafındaki baş ve işaret parmağı ile düğmenin ucundan tutar.
d) Düğme ilikten geçinceye kadar çeker.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım

Öğretimi Yapılacak Beceri: Bağcık bağlama.
Uzun Dönemli Amaç: Bağcık bağlama becerisini bağımsız olarak gerçekleştirir.
1. Kısa Dönemli Amaç: Bağcığın ilk düğümünü bağlar.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Bağcığın iki ucundan iki elinin baş ve işaret parmağıyla tutar.
b) Bağcıkların uçlarını üst üste çapraz olacak şekilde tutar.
c) Bağcığın bir ucunu (sol elindeki) diğer elinin (sağ)işaret parmağıyla alt kısımdan geçirir.
d) Sağ elinin baş ve işaret parmağıyla alttan geçen bağcığın ucunu tutar.
e) İki elini zıt tarafa çekerek bağcığı sıkıştırır.
2. Kısa Dönemli Amaç: Bağcığın ikinci düğümünü bağlar.
Öğretimsel Amaçlar:
a) Sol elindeki bağcığı sağ elindeki bağcığın üzerine koyarak çapraz vaziyette tutar.
b) Sol elinin baş ve işaret parmağıyla sağ elindeki bağcığın ucunu tutar.
c) Sol elinin işaret parmağıyla sol elindeki bağcığın ucunu iterek aradan geçirir.
d) Sağ elinin baş ve işaret parmağıyla sol eliyle ittiği bağcığın ortasından tutar.
e) Sol elindeki bağcığı tutarken sağ elindeki bağcığıçekerek bağlar.
Materyaller: Bağcıklı ayakkabı veya öğretim amaçlı hazırlanan özel materyal.
Oturum Süresi:
Öğretim Zamanı: Öğretim amaçlıbelirlenen zamanlar ve bağcık bağlamayı gerektiren durumlar.
Öğretim Ortamı: Bireysel eğitim odasıveya sınıf.
Yöntem ve Teknikler: İpucunun giderek arttırılması, ileri zincirleme yöntemi.
Uygulama: Çocukla birlikte öğretim ortamına gidilir. “Bugün bağcık bağlama becerisini çalışacağız” denilir. Sonra bağcığıbağlaması için gerekli yönerge verilir. Eğer çocuk yanlış tepki verirse gereksinim duyulan ipuçları kullanılarak, çocuğun bağcık bağlaması sağlanır. Çocuğun yapamadığı, yanlış yaptığı veya yapmakta zorlandığı beceri basamağı, sözel ipucuyla desteklenir. Buna rağmen doğru tepki vermezse, çocuğa model olunarak davranışı nasıl yapacağı gösterilir. Aynı zamanda yapılan davranış sözel olarak açıklanır. Çocuk, hâlâ doğru davranışı sergilemezse fiziksel yardımda bulunulur. Sonra ipuçları aşamalı olarak geri çekilir. Bütün basamaklarıbağımsız olarak yapıncaya kadar, gerekli zamanlarda öğretim tekrar edilir. Daha sonra becerinin sürekliliği sağlanır ve genelleme çalışmaları yapılır. Farklıbağcıklı ayakkabıların bağcıklarını bağlaması sağlanır ve günlük yaşamda bağcık bağlamayı gerektiren zamanlarda beceriyi bağımsız olarak yapması için çocuğa fırsat verilir.
Pekiştirme: Öğretim sırasında çocuğun verdiği her doğru tepki için, “Aferin, çok güzel, harikasın, süpersin” vb övgü sözleri ile çak yapma, baş okşama, sırt sıvazlama gibi dokunsal pekiştireçler kullanılır. Öğretimin sonunda ise, çocuğa bağcıklı bir ayakkabı pekiştireç amaçlı alınabilir/verilebilir.
Değerlendirme: Her öğretim oturumunda değerlendirme verileri aşağıdaki forma işlenir. Bütün amaçlar için ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime devam edilir.

Başlama Tarihi: Bitirme Tarihi: Ölçüt: %100	Öğretim öncesi değerlendirme sonucu ile öğretim oturumlarının sonucu
Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar	1	2	3	4	5	6
1. Bağcığın ilk düğümünü bağlar.
a) Bağcığın iki ucundan iki elinin baş ve işaret parmağıyla tutar.
b) Bağcıkların uçlarını üst üste çapraz olacak şekilde tutar.
c) Bağcığın bir ucunu (sol elindeki) diğer elinin (sağ) işaret parmağıyla alt kısımdan geçirir.
d) Sağ elinin baş ve işaret parmağıyla alttan geçen bağcığın ucunu tutar.
e) İki elini zıt tarafa çekerek bağcığı sıkıştırır.
2. Bağcığın ikinci düğümünü bağlar.
a) Sol elindeki bağcığı sağ elindeki bağcığın üzerine koyarak çapraz vaziyette tutar.
b) Sol elinin baş ve işaret parmağıyla sağ elindeki bağcığın ucunu tutar.
c) Sol elinin işaret parmağıyla sol elindeki bağcığın ucunu iterek aradan geçirir.
d) Sağ elinin baş ve işaret parmağıyla sol eliyle ittiği bağcığın ortasından tutar.
e) Sol elindeki bağcığı tutarken sağ elindeki bağcığı çekerek bağlar.

Değerlendirme tekniği: Çoklu fırsat yöntemi.

B: Bağımsız

S: Sözel İpucu

M: Model Olma

F: Fiziksel Yardım