Yeme İçme Becerileri Nelerdir

Yeme İçme Becerileri Nelerdir

Doğumdan sonraki ilk saat içinde bebek, anne memesini emebilecek potansiyele sahip olmasına karşın bazı bebekler, bu sürede annesinin memesini emmemek için diretir. Bu durum karşısında kimi anneler umutsuzluğa kapılıp bir daha çocuğu emzirmek için uğraşmazken, kimi anneler de daha sonraki günlerde memeyi emebileceğini düşünerek, bebeğini mama veya şekerli suyla beslemeye başlar. Çevresinde deneyimli kişilerden destek alan anneler bu sorunu daha kolay aşabilmektedirler.
Özel gereksinimli çocuklarda birçok beslenme sorunu ortaya çıkabilmektedir. Bazı çocuklar her yemeği yerken, bazıları da oldukça seçici davranırlar. Kimi çocuk sadece bir veya birkaç yiyecek dışında başka bir şey yemeyi reddeder. Kimi çocuk ise sadece sıvı yemekleri yer, kesinlikle taneli ve katı yiyecekleri yiyemez. Kimi de ilerlemiş yaşına rağmen sıvı içecekleri sadece biberondan içer. Çok seçici olan çocukların aksine, bulduğu her şeyi yiyenler de vardır. Özellikle ağır düzeydeki çocuklar, yerde, çöpte ve başkasının elinde gördüğü her türlü yiyeceği alıp yer. Bazıları ise yenilmeyen türdeki nesneleri yer. Çocuk, eline geçen her türlü nesneyi önce ağzına götürür; eğer yiyebileceği yumuşaklıkta ise yer. Örneğin, kendi kakası, boya, çamaşır suyu, deterjan, yapıştırıcı, silgi... Böyle çocukların olduğu ortamlar çok dikkatli düzenlenmelidir. Çocuğun yiyebileceği zararlı nesneler çocuğun ulaşamayacağı (kilitli) yerlerde muhafaza edilmelidir.
Yutkunma sorunu olan ve yediği yiyecekleri çıkartan çocuklar da bulunmaktadır. Çocuğun beslenme becerilerini kazanmasını geciktiren veya güçleştiren bir takım sorunlar bulunmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• İnce psikomotor becerilerinin yeterince gelişmemesi,
• El-göz koordinasyonunun olmaması,
• Kas ve iskelet sisteminin zedelenmesi sonucu ortaya çıkan ortopedik yetersizlikler
• Merkezi sinir sisteminin zedelenmesiyle meydana gelen kasılma ve güçsüzlükler,
• Kol, el veya parmaklardan bir veya birkaçının eksik olması,
• Normal beslenmeyi engelleyen çeşitli sağlık sorunları,
• Çene, damak ve dudak yapısındaki bazı sorunlar,
• Yutkunma sorunu ve yediklerini çıkarmayı gerektiren problemler vb.

Beslenme, çocuğun bedensel ve zihinsel gelişimi üzerinde oldukça önemlidir. Yeterli ve dengeli beslenen çocuk, normal bir büyüme seyri gösterir; gerek fiziksel gelişimi gerekse bilişsel gelişimi daha olumlu etkilenir. Aşırı beslenme şişmanlığa, dolayısıyla çeşitli hastalıklara yol açarken, yetersiz beslenme ise, zayıflığa, boy kısalığına, bağışıklık sisteminin zayıflamasına, diş sorunlarına ve zekânın olumsuz etkilenmesine yol açar. Çünkü çocuğun zeka düzeyi ne olursa olsun beslenmeden olumlu veya olumsuz etkilenir.
Normal gelişim gösteren çocuklar, büyümeye paralel olarak beslenme becerilerini kazanırlar. Fakat özel gereksinimli çocuklar, beslenme becerilerini ya daha geç edinirler, ya da öğrenememektedirler. Bu da onun yaşam boyu birilerine bağımlı olmasına yol açmaktadır. İşte özel eğitimin amaçlarından biri de bireyin sahip olması gereken beslenme becerilerini kazandırmaktır.
Yeme-içme becerileri ile ilgili öğretim yapılmadan önce çocuğun bir takım ön koşul davranışları kazanıp kazanmadığına bakılır. Çocuk bu önkoşul davranışlara sahipse öğretime başlanır, eğer sahip değilse öncelikle bu davranışlar kazandırılır. Yeme-içme becerileri öğretimi için ön koşul davranışlar şunlardır:

• Dengeli bir biçimde oturabilme,
• Başını dik tutabilme,
• El- göz koordinasyonuna sahip olabilme,
• Emme, çiğneme, ısırma, ağız kapama vb becerileri yerine getirebilme,
• Aç, kapa, al, tut vb basit yönergelere uyabilme,
• Kaşık, bardak vb nesneleri tutabilme ve bırakabilme.

Yeme-içme becerileri öğretilirken en basit becerinin öğretiminden başlanır. Mümkün olduğunca doğal ortamlar tercih edilmeli ve bireysel çalışma yapılmalıdır. Öğretim çalışmaları okulda yapılacaksa yemekhane tercih edilmeli; evde ise mutfak veya yemek yenilen mekân seçilmelidir. Kullanılan araç gereçler çocuğun gereksinimine uygun olmalı ve gerçek yaşamda kullanılan araç-gereçler olmalıdır. Öğretim zamanı çocuğun yemek yeme öğünlerine denk getirilmeli ve çocuğun en sevdiği yiyeceklerle öğretim yapılmalıdır. Çocuk, yemek yeme becerilerin kazandıktan sonra genelleme çalışmalarına geçilmeli; bunun için de farklı ortamlar tercih edilmelidir. Örneğin, lokanta gibi yabancı insanların yemek yediği ortamlarda da yemek yemesi sağlanmalıdır.
Yemek yeme becerilerinin sağlıklı gelişim gösteren çocuklardaki gelişimi şöyle sıralanabilir:
6–9 ay arası

• Eline geçirdiği nesneleri ağzına götürür.
• Ağzındaki biberonu elleriyle tutar.

9–12 ay arası

• Eline geçirdiği nesneleri ağzına götürme davranışı devam eder.
• Birinin desteğiyle bardaktan sıvı içer.
• Bisküvi, çörek, kraker gibi katı gıdaları emerek, ısırarak yer.
• Yemek yedirilirken kaşığı tutmaya çalışır.
• Ağzındaki biberonu ve bardağı tutar.
• Ezilmiş veya püre haline getirilmiş yiyecekleri yer.

12–15 ay arası

• Bardakla sıvı içer.
• Kaşıkla yemek yer ama üzerine döker.
• Yetişkinlerin yediği yemekleri küçük lokmalar halinde yer.

1.5–2 yaş arası

• Dökmeden veya çok az dökerek bardaktan sıvı içer.
• Bardağı yerden alıp suyu içtikten sonra çoğunlukla aldığı yere bırakmaz, yanındaki yetişkine verir.
• Dökmeden kaşıkla yemek yer.
• Yiyecekleri çok iyi çiğner.

2–2.5 yaş arası

• Pipetle sıvı içer.
• Bardağı kolaylıkla alır, sıvıyı içer ve bardağı tekrar yerine bırakır.
• Yiyecekleri çatal veya kaşıkla böler

2.5–3 yaş arası

• Kaşık kullanma becerisi bir hayli gelişmiştir.
• Çatal kullanarak yemek yer

3–4 yaş arası

• Dökmeden sürahiden bardağa su doldurur.
• Yemek yerken çatal ve kaşığı ustaca kullanır.

Yeme-içme becerilerinden birçoğu şöyle sıralanır:

1. Yiyecekleri çiğner ve yutar.
2. Parmaklarını kullanarak katı yiyecekleri yer.
3. Kaşık kullanarak yemek yer.
4. Çatal kullanarak yemek yer.
5. Bıçak kullanarak yemek yer.
6. Mandalina, muz gibi meyveleri elleriyle soyar.
7. Meyve ve sebzeleri bıçakla soyar.
8. Çatal ve bıçak kullanarak yemek yer.
9. Çift kulplu bardaktan sıvı içer.
10. Tek kulplu bardaktan sıvı içer.
11. Pipet kullanarak sıvı içer.
12. Sürahiden bardağa sıvı doldurur.
13. Musluktan bardağa su doldurur.
14. Sandalyesini alıp oturur.
15. Yemek yeme süresince masada oturur.
16. Yemeğini uygun sürede bitirir.
17. Yemek yerken ağzını kapatır, konuşmaz.
18. Lokma bitinceye kadar ağzı kapalı olarak yemeği çiğner.
19. Peçete kullanır.
20. Masadan kalkınca sandalyesini yerine bırakır.

Yukarıda sıralanan becerilerden bazılarının öğretim planları aşağıda verilecektir. Yeme-içme ile ilgili diğer becerilerinin planları da benzer yöntemle hazırlanarak öğretimde kullanılabilir.