EĞİTİMDE ÇOKLU ZEKA TEORİLERİ AÇISINDAN OTİZME BİR BAKIŞ

 

EĞİTİMDE ÇOKLU ZEKA TEORİLERİ AÇISINDAN OTİZME BİR BAKIŞ

Çoklu Zeka Kuramına göre insan beyni, sözel-dilsel, mantıksal-matematiksel, müziksel-ritmik, görsel-uzamsal, içsel, kişiler arası, doğa ve bedensel-kinestetik zeka alanlarını içermektedir.

Geleneksel eğitim yöntemleri sadece sözel-dilsel ve mantıksal-matematiksel zeka alanlarını dikkate almaktadır.Bu da zeka gelişimini potansiyel olarak sınırlamaktadır.

Çocuğun hangi zeka alanı baskınsa; eğitim buna uygun olarak verilmeli bilgi ve beceriler baskın zeka alanına uygun etkinliklerle öğretilmeli.”

Bu zeka alanlarından hangisi daha güçlü anlamak için (uygulanabilecek testler kaynak kitapta mevcuttur) birkaç örnek verecek olursak;

1-     SÖZEL-DİLSEL ZEKA:Dinleme becerisi yüksektir, kelime oyunlarını sever,kitaplarla iç içedir, sözel iletişimi güçlüdür, yazmaktan hoşlanır, hafızası. güçlüdür

2-     MANTIKSAL-MATEMATİKSEL ZEKA: Zihinden kolayca işlem yapar, kategorileri ilişkileri farkeder, açıklar, bilgiler arasında bağlantı kurar,  matematik oyunlarından zevk alır, soyut ve kavramsal düşünebilir, sebep-sonuç ilişkilerini kolayca anlar.

3-     GÖRSEL-UZAMSAL ZEKA: Akranlarına oranla fazla hayal kurar, resim-sanat etkinliklerinden hoşlanır, çizimi kuvvetlidir, bulmaca çözmekten hoşlanır, resimli bilgileri daha çabuk öğrenir, nesnelerin yerini bilir.

4-     MÜZİKSEL-RİTMİK ZEKA: Şarkıların melodilerini hatırlar, şarkılara ve müzik aletlerine meraklıdır, ritmik konuşur yada hareket eder, çevresel gürültülere duyarlıdır, müzik dinleyerek çalışmayı sever.

5-      BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKA: Duygularını vücut dili ile ifade eder, boya ve hamurla oynamayı sever, nesneleri parçalayıp bütünleştirmeyi sever, küçük kas gelişimi  mükemmeldir, otururken elleri ve ayakları ile oynar.

6-     HAYVAN-DOĞA ZEKASI: Hayvanlara karşı meraklıdır, bahçe işlerini sever, doğa dergilerini ve belgeselleri takip eder, doğa ile baş başa kalmayı sever.

7-     KİŞİLER ARASI ZEKA: Sosyal ilişki kurmaktan hoşlanır, doğal bir lider olarak görülür, organizasyonlara katılmayı sever, başkalarını düşünür, problemi olan arkadaşlarına yardım eder.

8-     İÇSEL ZAKA : Bağımsızlık duygusu güçlüdür, gerçekçi amaçlar oluşturur, kendini iyi motive eder, hobileri vardır, yalnız çalışmayı tercih eder, öz saygısı güçlüdür.

Bu teoriye göre, zeka alanları açısından bakıldığında  Otistik özellik gösteren çocuklardaki hareketli ve ya parçalanıp birleştirilebilen nesnelere olan ilgi, kendi bedenlerine ve hareketlerine karşı ilgileri, iletişimde ağırlıklı olarak vücut dilini kullanmaları vb. nedenlerle bedensel-kinestetik zeka alanının öğrenme açısından baskın olduğu düşünülmektedir.Bu açıdan değerlendirilerek yapılandırılan bir öğretim sürecinin otistik çocukların öğrenme becerilerine nasıl etki ettiğini gösteren bir araştırma henüz yapılmamıştır.Ancak bir eğitimci ve otistik çocuklara bireysel eğitim anlamında tecrübeli bir eğitimci olarak bu yöntemin öğrenme becerileri üzerinde olumlu sonuçlar elde etmeme yardımcı olduğunu rahatlıkla ifade edebilirim.Bedensel-kinestetik zeka alanına uygun olarak yapılacak eğitim programı için bu konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmak ve bu konuda hazırlanmış örnek etkinlikleri dikkatle incelemek gerekmektedir.Bu konuda hazırlanmış pek çok kitapta bunları bulmak mümkündür.

Benim uyguladığım eğitim planında bu zeka alanını desteklemenin ne faydası oldu?

13 yaşında otizm+hiperaktivite tanılı öğrencim bu yöntemle hazırlanan eğitim planını uygulamadan önce iletişim kurmayan, dikkat süresi 10 saniyeyi geçmeyen, anlaşmadığını hissettiği anda saldırganlık gösteren, gereksinimlerini annesi dışında kimseye anlatamayan ve öğrenmeye direnen bir çocuktu. Bu eğitim planını uyguladıktan sonra öğrenmeye karşı ilgisi oluştu.6. ay sonunda gelinen nokta dikkat süresi 10-15 dakikaya çıktı, gereksinimlerini tek kelime ile nadiren iki kelimeli cümlelerle anlatmaya başladı, saldırganlık davranışı sınıf içinde tamamen ortadan kalktı, günlük hayatta kullandığı nesnelerin tamamını tanıdı, istendiğinde bu nesneleri başka odadan getirmeye başladı, diğer insanlarla iletişim kurma isteği arttı, sınıf içinde başlatılan etkinliğe katılma davranışını bağımsız olarak gerçekleştirdi, uyaranlar ortadan kalktığında bağımsız olarak etkinliği sürdürme davranışı geliştirdi.En önemlisi bu yöntemle öğrendiği becerilerde unutma ve geriye dönme çok az oldu ve bu nedenle çok hızlı yol aldık.

Elbette bu yöntemin uygulanacağı çocuğun zeka yaşı ve kişisel özellikleri çok önemli.Bu nedenle eğitimcinin çocuğu çok iyi tanıması ve hangi yöntemi uygularsa uygulasın çocuğun kişilik özelliklerini göz ardı etmemesi gerekiyor.Bu noktada en önemli görev eğitimciye düşüyor.

NOT: Bu yazıda kullanılan çoklu zeka teorileri hakkındaki bilgiler Nobel yayıncılığın “Çoklu Zeka Uygulamaları” isimli kitabından alınmıştır.

  Gülay ACAR

Çocuk Gel. ve Eğitim