Özel Gereksinimli Çocukların Dil Gelişiminin Desteklenmesi

Dil ediniminde ebeveynler neden önemlidir?
 

Dil doğal ortamlarda etkili çocuk-yetişkin etkileşimi ile kazanılmaktadır. Yetişkinin çocuğun iletişimsel girişimlerine yanıtlayıcı olması, uygun şekilde dile model olması dil kazanımında etkilidir. Ayrıca özel gereksinimi olan çocukların eğitimlerine ailenin katılımı sosyal olarak anlamlı fırsatlarınsunulabilmesi, fiziksel yakınlık ve etkili ilişkilerin dil kazanımındaki öneminden dolayı önemlidir. Anne-babalarçocuklarına yakın olduklarından iletişim girişimlerine yanıtlayıcı olmada, çocuklarının iletişim girişimlerini izlemede ve çocuğun girişimlerine dil sağlamada öğretmen görevi yapabilirler. Bu nedenlerle yetişkin-çocuk etkileşimi bağlamında anne-babalar etkili öğretmenlerdir.

Ebeveynler çocuklarıyla etkileşime girerken nasıl davranmalılardır?

Ebeveynler çocuklarıyla etkileşimlerinde yanıtlayıcı olmalıdır. Yanıtlayıcı olma çocuğun liderliğini izlemeyi, çocuğun sözel ve sözel olmayan girişimlerini yanıtlamayı, anlamlı geribildirim vermeyi ve çocuğun söylediklerini genişletmeyi içermektedir. Yanıtlayıcı ebeveynler çocuklarının ilgilerini sürdürebilmekte ve onlara uygun dil modeli sunmaktadırlar. Yetişkinin müdahale sırasındaki yanıtlayıcı davranışları aynı zamanda dil eğitiminin başarılı olmasını sağlamaktadır.

Yanıtlayıcı olmak için:

• Çocuğunuzun oyununa katılın ve onunla sohbet edin.
• Çocuğunuzun konuşması için fırsat verin, oyunda ve sohbette sıra almasını sağlayın. Çocuğunuzun açtığı konu üzerinde konuşun, sohbet girişimini cevaplayın.
• Çocuğunuzun sizi anlamadığını düşündüğünüzde daha kısa ve basit ifadeler kullanarak söylediğinizi tekrarlayın.
• Çocuğunuzun yaptığı davranışları sesli olarak anlatın.Örn: “Şimdi bardağa su koydun…”
• Çocuğunuzun söylediklerini yeni ifadeler kurarak genişletin. Bu onun daha uzun cümleleri duymasını sağlayacak ve öğrenmesini kolaylaştıracaktır. Örneğin; çocuğunuz topu göstererek “Top” dediğinde, “evet kırmızı bir top” diyerek onu onaylayıp söylediğini genişletebilirsiniz.
Bunun yanında ebeveynlerin çocuklara etkileşim başlatmak için fırsatlar sunmaları da önemlidir.

Dil öğretiminde etkileşim fırsatları yaratmak için ebeveynler neler yapabilir?

• Çocuğun ilgisini çekebilecek ve tercih edebileceği oyuncak/materyaller seçilmelidir.
• Legolar ve birbirine eklenebilir oyuncaklar gibi çok parçalı oyuncaklar seçilmesi ve oyun sırasında oyuncakların tamamının verilmemesi çocuğun istemesi için fırsat oluşturacaktır. Bu şekilde aynı zamanda çocuğun dikkatinin dağılması da önlenebilir. Yalnızca iki parça lego vermek gibi.
• Açmak için yardım gerektiren (oyun hamuru kutusu gibi) veya birlikte oynanan (balık tutma oyuncağı gibi) oyuncaklar yine çocuğun yardım isteyerek iletişime geçmesini sağlayacaktır.
• Bazı materyallerin/oyuncakların çocuğun görebileceği fakat ulaşamayacağı yerlere konulması yine çocuğun istemesi için fırsat oluşturur.
• Oyuncakların çocuğun açmak için yardıma gereksinim duyacağı kutulara koyulması.
• Çocuğun ilgisinin azaldığı hissedildiğinde oyunu sürdürmek için materyaller eklenmelidir. Yetişkinin eğlenceli görünmesi ve oyuncaklar konusunda yaratıcılığını kullanması önemlidir. Örneğin genellikle bir arada olmayan oyuncakların birlikte kullanılması gibi (su oyununda gıda boyası kullanma).
• Bir etkinlik için gereken tüm materyaller çocuğa verilmeyerek çocuğun iletişim kurması için bir fırsat yaratılabilir. Sulu boya yaparken fırça vermemek gibi.
• Beklenmeyen durumlar yaratılarak çocuğun iletişim kurması sağlanabilir. Örneğin bebek giydirilirken bebeğin çorabı kafasına giydirilerek çocuğun itiraz ederek düzeltmesi beklenebilir.