Çocuklarda özel öğrenme güçlüğü

Çocuklarda özel öğrenme güçlüğü


Uzman Psikolog Karin Natan
Bazı çocukların zeka seviyelerinde herhangi bir bozukluk olmamasına rağmen öğrenmede güçlük çekmeleri, konulara odaklanamama, dikkatlerini verememe sorunu yaşamaları anne babaları endişelendiren bir durumdur. Çocukta öğrenme güçlüğü olduğu nasıl anlaşılır? Okul öncesi dönemde ve ilkokul döneminde çocukta öğrenme güçlüğü belirtileri nelerdir? Aileler özel öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarına nasıl davranmalılar?
Çocuklarda özel öğrenme güçlüğü nedir?
Özel öğrenme güçlüğü, öğrenmede kullanılan bilgiyi alma, organize etme, bellekte depolama ve bilginin iletilmesi aşamalarında yaşanan sorunlar sonucunda ortaya çıkan; konuşma, dinleme, okuma, yazma, aritmetik becerilerinde ve dikkatini yoğunlaştırma ile ilgili yaşanan yetersizlikle birlikte kendini gösteren öğrenme bozukluğudur. Bu problemi yaşayan çocukların zeka düzeyleri yaş seviyesine uygun veya yaş seviyesinin üzerindedir fakat dikkatleri kolayca dağılabilir, dikkatlerini uzun süre sürdürmekte zorlanırlar, organize olmada sıkıntı yaşayabilirler, zamanı iyi kullanamazlar, dağınıktırlar, yönergeleri dinlemiyormuş gibi görünürler veya unuturlar, yer-yön kavramında sıkıntı yaşarlar, sağ-sollarını karıştırırlar, günleri, ayları sırasıyla saymakta zorlanırlar, düşünmeden, dürtüsel olarak hareket ederler.

Birçok alanda zeki görünmelerine karşın akademik açıdan başarısızlık yaşarlar. Başarı durumları değişkendir, bazı derslerde başarıları normal/normal üzeri iken, bazı derslerde başarıları düşüktür. Başarısızlıklarını kapatmak için taktikler bulmada yeteneklidirler. Başarısız oldukları takdirde kolayca hayal kırıklığına uğrayıp, geri çekilerek soğuyabilirler, okula karşı isteksiz olabilirler. Bu çocuklar dersten kaçma, dersi dinlememe, sınıfın düzenini bozma, kurallara uyum göstermeme, adapte olmada zorlanma, yalan söyleme ve agresif tutumlar sergileme gibi davranış bozuklukları da gösterebilirler.
Özel öğrenme güçlüğü nedenleri
Özel öğrenme güçlüğünün tam olarak sebebi belirlenemedi. Ancak genetik ve kalıtımsal faktörler, nörolojik fonksiyonlarda bozukluklar, gelişim gerilikleri, doğum sırasında oluşan beyin hasarları yapılan araştırmalar sonucunda bulunan nedenler arasındadır.
Okul öncesi dönem öğrenme güçlüğü belirtileri
• Konuşmanın gecikmesi
• Telaffuz etmekte güçlük
• Sözcüklerin harflerini değiştirmek
• Kelime dağarcığının yetersiz ve yavaş gelişmesi
• Kelimeleri bulmakta güçlük
• Sözel ifadede zorlanma ve bunun sonucu olarak yaşanan az konuşma
• Sayı sayarken sırasını karıştırma
• Kavramların karıştırılması (büyük-küçük, ince-kalın, üst-alt, iç-dış, önce-sonra vb.)
• Benzerlikleri kolay fark edememe
• Yönergelere (gel, al, ver vb.) dikkat edememe
• Motor gelişiminde yaşanan güçlükler; düğmeyi ilikleyememe, ayakkabı, tişört, eldiven gibi giysileri ters giyme, denge problemleri, sakarlık, kalem becerilerine karşı isteksizlik, sanki aynadan yansırmış gibi şekilleri, harfleri ve sayıları ters çizme, basit şekilleri kopyalayamama
• Çabuk sıkılıp, oyunu yarım bırakma veya oyundan oyuna geçme
İlkokul dönemi öğrenme güçlüğü belirtileri

Okuma güçlüğü (Disleksi)
• Bazı heceleri ters okuma (ev'i ve gibi okuma)
• Okurken harf, hece atlama
• Harf karıştırma (b'yi, d, p'yi q, m'yi n olarak algılama gibi)
• Kelimenin sonlarını uydurarak yuvarlayarak okuma
• Noktalama işaretlerinde duraklamama
• Okuduğunu anlayamama ve anlatamama
• Okumaya karşı isteksizlik
• Olay ya da öyküleri sıralamakta güçlük çekme
• Yıl, ay, gün gibi kavramları karıştırma (hangi gün, yıl, ay, mevsimde olduğumuzu bilmeme)
Yazma güçlüğü (Disgrafi)
• Bazı harf, rakam ve sözcükleri ters yazma
• Sözcükler arasında boşluk bırakmadan ya da sözcüğü birkaç parçaya bölerek yazma
• Yazarken noktalama işaretlerini atlama
• Tahtada yazılanları defterine geçirmekte zorlanma
Aritmetik alanında güçlük (Diskalkuli)
• Dört işlem hatası yapma; -, +, x işaretlerini karıştırıp çıkarma yerine toplama, toplama yerine çarpma yapma
• Sayı ve sembolleri tanıyamama
• Sayıları tersten okuma (12-21 gibi),
• Çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanma
• Toplama işlemine ters taraftan başlama
• Eldeleri unutma
• Problem çözerken uygun işlemi bulamama
Özel öğrenme güçlüğü tedavi yöntemleri
Çocuğunuz öncelikle hangi alanda özel öğrenme güçlüğü yaşadığı, yapılan değerlendirmeler sonucu belirlenmelidir. Bu alan veya alanlar tespit edildikten sonra çocuğunuza uygun bireysel çalışmalar uzmanlar (psikolog, pedagog) tarafından hazırlanmalı ve uygulanmaya başlanmalıdır. Aileler ve öğretmenler bu konuda bilgilendirilmelidirler. Bu sorunu yaşayan çocuklara verimli ders çalışma teknikleri ile dikkatini kullanma ve sürdürme yöntemleri öğretilmelidir.
Özel öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların aileleri çocuklarına nasıl davranmalı?
Çocuğa kendisinin değerli olduğu duygusu verilmeli, başarı alanları belirlenmeli ve bu alanda güçlenmesine destek olunmalıdır. Yapabileceği görev ve sorumlulukları üstlenmesini sağlamalısınız ancak görevlerini daha hızlı olsun diye siz yapmamalısınız. Diğer çocuklarla kendi çocuğunuzu kıyaslamamalısınız. Kıyaslama, rüşvet, tehdit, korkutma bir başarı ve motivasyon aracı değildir; aksine bu sorunu yaşayan çocuklarda başarıyı ve motivasyonu düşüren bir yöntemdir.

Çocuğunuzda geliştiğini gördüğünüz bilgi, beceri ve davranışıyla ilgili mutlaka pozitif geribildirimlerde bulunmalısınız. Çocuğunuza karşı kullandığınız dilin olumsuz, eleştirel ve suçlayıcı olmamasına dikkat etmelisiniz. Çocuğunuzu olduğu gibi kabullenmelisiniz.
Çocuğunuzun öğrenmesinde nasıl etkili bir rol alabilirsiniz?
Çocuğunuza karşı sabırlı ve olumlu bir tutum içinde olmalısınız. Derslerini sık sık tekrarlatmalı, bir basamağı öğrendiğinden emin olmadan diğer basamağa geçmemeli, dikkati çabuk dağılabileceğinden çalışma sürelerinin içine kısa molalar yerleştirmeli ve çalışma süresini uzun tutmamalısınız. Çocuğun çalışma alanında, dikkati dağıtacak uyaranların bulunmamasına dikkat etmelisiniz. Çocuk başardıkça onu teşvik etmeli; okuma, yazma ve matematikte yaptığı hatalarla ilgili ona farkındalık kazandırmalı ve kendi hatasını kendisi bulur duruma gelmesini sağlamalısınız.