Öğrenme zorluğu olan çocukların daha iyi iletişim
kurabilmeleri için ya*pılması gerekenler (Karatepe) 1. İyi Bir Dinleyici
Olunmalıdır. Eğer sizi dinleyen birisi yoksa, konuşma egzersizi yapmak zordur.
Dil problemi olan çocukların dinleyicilere ve konuşmaya teşvik edilmeye
ihtiyaçları vardır. Eğer büyüklerin durup kendilerinin söylediklerini ciddi
olarak dinledikle*rinin farkına varılırsa bu onlar için yeterli bir
teşviktir.
Bazen, konuşma problemi olan çocukların konuşmalarını anlamak zordur. Genellikle, siz onları dinledikçe söylediklerini anlamanız kolaylaşır. Çocukların ne dediklerini anlamanıza bazen ana-baba da yardımcı olabilir. Çocuğun, anla*yamadığınız sözleri için ana-babadan yardım isteyebilirsiniz.
Dil problemi olan çocuğun ne söylediğini anlamaları için siz de diğer ço*cuklara yardım edebilirsiniz. Bununla beraber, sınıftaki çocuklar birçok hallerde dil problemi olan çocuğun konuşmasını sizden daha önce anlamaya başlarlar.
2. İş Yaparken Yapılan İş Üzerinde Konuşulmalıdır.
Çocukların ilk konuşmaları yapılmakta olan işler, olan bitenler hakkında*dır. Çocuklarla bir iş yaparken o iş hakkında konuşunuz. Mesela, eğer çocuklarla yaratıcı hareketler yapıyorsanız şöyle bir takım yorumlarda bulanabilirsiniz:
Şimdi artık halka şeklinde oturmanın zamanı gelmiştir. Haydi ellerimizi sallayalım. Ayşe şu şekilde tokalaşıyor. Başka türlü tokalaşan var mı? Ali tokalaşırken elini aşağı-yukarı doğru sallıyor. Haydi hepimizde öyle yapalım ve aşağı-yukarı diye söyleyelim.
3. Basit Direktifler Verilmelidir.
Dil problemi olan çocuklar,' bazen yapmalarını istediğiniz şeyleri yap*mazlar. Bunu sebebi onların sizin dediğinizi anlamamalarından ileri gelmektedir. Aşağıdaki tavsiyelere dikkat ederek verilen talimatları öğrenmelerine yardımda bulununuz:
» Dikkatlerini çekiniz.
• Onlara dil gelişmelerine uygun seviyedeki bir dille hitap ediniz. Çocuklar, konuşmaktan daha çok dinlemeye yöneliktirler. Me*sela, eğer çocuklar iki-üç kelimelik cümlelerle konuşulursa siz de onlara ne yapacaklarını bir iki kelime fazlasıyla, ûç-dön keli*melik cümlelerle söyleyiniz.
» Konuşurken resim veya hareket kullanarak ne yapacaklarını gösteriniz. Eğer onlar hala anlamıyorlarsa ellerinizle onların vücutlarından tutarak hareket ettiriniz ve ne yapacaklarını adım adım gösteriniz.
4. Çocukların Mevcut Bilgileri Kullanılabilir.
Öğrenmenin en kolay yolu bilinenle yeni öğrenileceklerin birleştirilmesidir. Örneğin Ayşe'nin kullanmak istediği kelime zamanında aklına gelmemekte*dir. Siz kızın bu durumunu ve ayrıca ağaç işlerine de meraklı olduğunu bildiği*nizden ağaç işleri ile ilgili aletleri çağrışım yolu ile öğretiniz. Mesela, "ne ile ça*karsın?" sorunuza Ayşe "çekiçle" diye cevap verebilir. Siz de "Doğru bir çekiçle çıkarsın" diyebilirsiniz. Bu şekildeki konuşmalar çocuğun ilgi duyduğu ve bildiği bir alanda çağnşım yolu ile dilinin gelişmesine yardım eder.
5. Kelimeleri Doğru Olarak Tekrarlama
Çocukların yanlış söylediği kelimeleri düzelterek tekrarlamaya "model*leştirme" denir. Modelleştirme çocukların, kelimelerin doğrusunu işiterek, yanlışlarının büyümesine veya kökleşmemesine yardım etmektedir. Eğer Meral "bugün boyama yaptım" derse "sen bugün bir boyama yaptın", "o ne kadar güzeldi" diye onu cevaplayabilirsiniz.
6. Çocukların Cümlelerini Uzatınız
Uzatma, çocuğun söylediğini tekrarlamayı gerektirdiği için aynı zamanda modelleştirme gibidir. .Ancak bu tekrarlama değil de onun söylediklerine bazı ilaveler yaparak olmalıdır. Yani çocuğun cümlesini biraz uzatırsınız. Bu uzatmalı cümle sadece onların ne söylediğini anladığımızı göstermez. Tekrarlama aynı zamanda çocukların ilave edebileceği yeni bilgileri de tavsiye eder. Eğer Paul, "ben dün denize giderdim" derse, siz de "Doğru, sen dün annen ve kardeşinle denize gittin" diyerek onun yanlışını hem düzeltmiş hem de cümlesini uzatmış olursunuz.
7. Çocukları Konuşturunuz.
Dil ve konuşma problemleri bulunan birçok öğrenim yetersizliği olan ço*cuk, konuşmaları için teşvik edilmedikleri takdirde konuşamazlar. Sorulara cevap vermeyen çocuklarla konuşmak bazen çok zordur. Ama bu gibi çocukların ko*nuşma ve dil gelişimlerini hızlandırmak için bunları konuşturmak, konuşmalarını devam ettirmek, konuşmalarını ve konuştuklarını dinlemek çok önemlidir. Bu çocukları daha çok konuşturmak için aşağıdaki tavsiyeler size yardımcı olabilir.
» Çocuklar bir işi yaparken onlarla konuşunuz. Çünkü onlar elleri çalı*şırken konuşmaya daha çok meyillidirler.
• Evlerinden özel şeyler getirmelerini teşvik ediniz ve bunları arkadaşları ile paylaşmaları için zaman ayırınız.
• Ne hissettikleri konusunda konuşmaları için teşvik ediniz. Bir arkada*şınıza kızdığını söyleyebilme belki de ona vurma ihtiyacım önleyebilir. Aynı şekilde "seni seviyorum" diyebilmesi onu özel bir mükafat olabi*lir.
• Çocukların sınıfta mümkün olduğunca, değişik işler yapmalarına izin veriniz.
• Ad ve adres gibi önemli bilgileri nasıl söyleyeceklerini çocuklara öğ*retiniz. Onlar belki de bu bilgileri azar azar öğreneceklerdir.
• Bu çocuklara, başkalarına karşı söyleyebilecekleri kısa melodi veya şarkılar söylemeyi öğretiniz. Konuşma yeteneklerini kuvvetlendirecek küçük konserler ve gösteriler düzenleyiniz.
• Çocuklara, anlamlı faaliyetler yaptırınız ve onların anlamını bildikleri kelimelerle konuşturunuz. Onlar resim kelimesini duymuş olurlar ama portre kelimesini hiç duymamış olabilirler.
• Evet-hayır şeklinde cevaplanacak sorulardan ziyade konuşmayı zorla*yan sonu açık sorular sorunuz. Mesela, oyun saatinde "ne yapacaksın?" sorusu yerine, oyun saatinde "kumla mı oynayacaksın?" sorusu daha iyidir. Seçmeleri sınırlı olsa bile konuşarak onlara seçme imkanı yaratabilirsiniz. Mese*la, "Bloklarla mı ovalayacaksın yoksa evde mi oynayacaksın?" diye so*rabilirsiniz.
• Çocuk konuştuğu zaman dinleyiniz. Eğer dinleyen yoksa çok az insan uzun zaman konuşur.
İletişim becerilerini geliştirmek için yapılabilecek bazı faaliyetler ise şöyle sıralanabilir:
3. Adlandırma faaliyetleri (...................... göster,..................... bul gibi)
2. Söylenilen kelime ile resmi birleştirme
3. Bir ipucu olarak resim veya eşya ile ne istediğinizi açıklayınız. Mesela bir bebek göstererek " hakkında bana bildiklerini söyle diyebilirsiniz".
4. Seri resimler kullanarak resimler açıklama egzersizleri (bu resme baka*rak bana bir hikaye söyler gibi) yaptırma
5. Halka şeklinde oturarak "Göster ve Söyle" gibi faaliyetler yaptırabilir*siniz.
6. Emirleri izleyebilme oyunu. Mesela, "kalemim bana getir" yerine otur, boya kalemlerini çıkar ve bir resim çiz. gibi"
7. Cümle tamamlama oyunları "Çorbayı...................... ile içerim." "ben....................
yazarım.", "sız....................... bir elbise giymişsiniz."
S. Taklit oyunları "ben ne söylersem sen de onu söyle", "ben ne yaparsam sen de onu yap" (dilinizi veya dudaklarınız hareket ettirerek çocukların da sizi taklit etmelerini isteyebilirsiniz).
9. Bebeklerle ilgili evcilik oyunları,
10. Dramatizasyon,
11. Gezilerden sonra "Ne Gördük" oyunu.
KAYNAKÇA
Hallahan, Daniel P., James M.Kauffman ve John Wills. Introduction to Learning Disabilities. Lloyd: Prenrice-Hall Inc., 1989.
Ege, Pınar. Çocuklarda Dil Bozuklukları ve Okul Başarısı. Özel Eğitim Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 4, Ank. 1994.
Gaddes, William H. Learning Disabilities and Brain Function. Nevvyork, Berlin, Heidelberg, Tokyo': R.R.Donelley and Sons Company, 1985.
Glover, John A., Royce R.Ranning, Roger H.Braning. Cognitive Psychologv Reachers. New York : Mac Millan Publishing Compeny, 1990. .
Tanndağ, Oğuz. Teoride ve Pratikte Davranış Nörolojisi, İstanbul : Nobel Tıp Kitabevi, 1994. "
Korkmazlar, Ümran. Özel Öğrenme Bozukluğu. Î.Ü.: Çapa Çocuk Psikiyatrisi Yay., 1993.
Karatepe, Hasan. Öğrenme Yetersizliği Olan Çocuklar. .Ankara : Karatepe Ya*yınlan, 1987.
Whirter, Jeff Mc, Nilüfer Voltan-Acar. Çocukla İletişim. İstanbul : M.E.B., 1998.
Kıtson Neil and Roger Merry. Teaching in the Primary School. Londan and New York : Routledg., 1997.
Anning, Angela. The First Years At School. Second Edition. Philadeîphia: Öpen University Press, 1997.
Matematik ve Dil. Avustralya : NSW Eyaleti Eğitim Bakanlığı Yayını, Çeviren : Beyaz Nokta Vakfı, 1998.
( www.genbilim.com )
Bazen, konuşma problemi olan çocukların konuşmalarını anlamak zordur. Genellikle, siz onları dinledikçe söylediklerini anlamanız kolaylaşır. Çocukların ne dediklerini anlamanıza bazen ana-baba da yardımcı olabilir. Çocuğun, anla*yamadığınız sözleri için ana-babadan yardım isteyebilirsiniz.
Dil problemi olan çocuğun ne söylediğini anlamaları için siz de diğer ço*cuklara yardım edebilirsiniz. Bununla beraber, sınıftaki çocuklar birçok hallerde dil problemi olan çocuğun konuşmasını sizden daha önce anlamaya başlarlar.
2. İş Yaparken Yapılan İş Üzerinde Konuşulmalıdır.
Çocukların ilk konuşmaları yapılmakta olan işler, olan bitenler hakkında*dır. Çocuklarla bir iş yaparken o iş hakkında konuşunuz. Mesela, eğer çocuklarla yaratıcı hareketler yapıyorsanız şöyle bir takım yorumlarda bulanabilirsiniz:
Şimdi artık halka şeklinde oturmanın zamanı gelmiştir. Haydi ellerimizi sallayalım. Ayşe şu şekilde tokalaşıyor. Başka türlü tokalaşan var mı? Ali tokalaşırken elini aşağı-yukarı doğru sallıyor. Haydi hepimizde öyle yapalım ve aşağı-yukarı diye söyleyelim.
3. Basit Direktifler Verilmelidir.
Dil problemi olan çocuklar,' bazen yapmalarını istediğiniz şeyleri yap*mazlar. Bunu sebebi onların sizin dediğinizi anlamamalarından ileri gelmektedir. Aşağıdaki tavsiyelere dikkat ederek verilen talimatları öğrenmelerine yardımda bulununuz:
» Dikkatlerini çekiniz.
• Onlara dil gelişmelerine uygun seviyedeki bir dille hitap ediniz. Çocuklar, konuşmaktan daha çok dinlemeye yöneliktirler. Me*sela, eğer çocuklar iki-üç kelimelik cümlelerle konuşulursa siz de onlara ne yapacaklarını bir iki kelime fazlasıyla, ûç-dön keli*melik cümlelerle söyleyiniz.
» Konuşurken resim veya hareket kullanarak ne yapacaklarını gösteriniz. Eğer onlar hala anlamıyorlarsa ellerinizle onların vücutlarından tutarak hareket ettiriniz ve ne yapacaklarını adım adım gösteriniz.
4. Çocukların Mevcut Bilgileri Kullanılabilir.
Öğrenmenin en kolay yolu bilinenle yeni öğrenileceklerin birleştirilmesidir. Örneğin Ayşe'nin kullanmak istediği kelime zamanında aklına gelmemekte*dir. Siz kızın bu durumunu ve ayrıca ağaç işlerine de meraklı olduğunu bildiği*nizden ağaç işleri ile ilgili aletleri çağrışım yolu ile öğretiniz. Mesela, "ne ile ça*karsın?" sorunuza Ayşe "çekiçle" diye cevap verebilir. Siz de "Doğru bir çekiçle çıkarsın" diyebilirsiniz. Bu şekildeki konuşmalar çocuğun ilgi duyduğu ve bildiği bir alanda çağnşım yolu ile dilinin gelişmesine yardım eder.
5. Kelimeleri Doğru Olarak Tekrarlama
Çocukların yanlış söylediği kelimeleri düzelterek tekrarlamaya "model*leştirme" denir. Modelleştirme çocukların, kelimelerin doğrusunu işiterek, yanlışlarının büyümesine veya kökleşmemesine yardım etmektedir. Eğer Meral "bugün boyama yaptım" derse "sen bugün bir boyama yaptın", "o ne kadar güzeldi" diye onu cevaplayabilirsiniz.
6. Çocukların Cümlelerini Uzatınız
Uzatma, çocuğun söylediğini tekrarlamayı gerektirdiği için aynı zamanda modelleştirme gibidir. .Ancak bu tekrarlama değil de onun söylediklerine bazı ilaveler yaparak olmalıdır. Yani çocuğun cümlesini biraz uzatırsınız. Bu uzatmalı cümle sadece onların ne söylediğini anladığımızı göstermez. Tekrarlama aynı zamanda çocukların ilave edebileceği yeni bilgileri de tavsiye eder. Eğer Paul, "ben dün denize giderdim" derse, siz de "Doğru, sen dün annen ve kardeşinle denize gittin" diyerek onun yanlışını hem düzeltmiş hem de cümlesini uzatmış olursunuz.
7. Çocukları Konuşturunuz.
Dil ve konuşma problemleri bulunan birçok öğrenim yetersizliği olan ço*cuk, konuşmaları için teşvik edilmedikleri takdirde konuşamazlar. Sorulara cevap vermeyen çocuklarla konuşmak bazen çok zordur. Ama bu gibi çocukların ko*nuşma ve dil gelişimlerini hızlandırmak için bunları konuşturmak, konuşmalarını devam ettirmek, konuşmalarını ve konuştuklarını dinlemek çok önemlidir. Bu çocukları daha çok konuşturmak için aşağıdaki tavsiyeler size yardımcı olabilir.
» Çocuklar bir işi yaparken onlarla konuşunuz. Çünkü onlar elleri çalı*şırken konuşmaya daha çok meyillidirler.
• Evlerinden özel şeyler getirmelerini teşvik ediniz ve bunları arkadaşları ile paylaşmaları için zaman ayırınız.
• Ne hissettikleri konusunda konuşmaları için teşvik ediniz. Bir arkada*şınıza kızdığını söyleyebilme belki de ona vurma ihtiyacım önleyebilir. Aynı şekilde "seni seviyorum" diyebilmesi onu özel bir mükafat olabi*lir.
• Çocukların sınıfta mümkün olduğunca, değişik işler yapmalarına izin veriniz.
• Ad ve adres gibi önemli bilgileri nasıl söyleyeceklerini çocuklara öğ*retiniz. Onlar belki de bu bilgileri azar azar öğreneceklerdir.
• Bu çocuklara, başkalarına karşı söyleyebilecekleri kısa melodi veya şarkılar söylemeyi öğretiniz. Konuşma yeteneklerini kuvvetlendirecek küçük konserler ve gösteriler düzenleyiniz.
• Çocuklara, anlamlı faaliyetler yaptırınız ve onların anlamını bildikleri kelimelerle konuşturunuz. Onlar resim kelimesini duymuş olurlar ama portre kelimesini hiç duymamış olabilirler.
• Evet-hayır şeklinde cevaplanacak sorulardan ziyade konuşmayı zorla*yan sonu açık sorular sorunuz. Mesela, oyun saatinde "ne yapacaksın?" sorusu yerine, oyun saatinde "kumla mı oynayacaksın?" sorusu daha iyidir. Seçmeleri sınırlı olsa bile konuşarak onlara seçme imkanı yaratabilirsiniz. Mese*la, "Bloklarla mı ovalayacaksın yoksa evde mi oynayacaksın?" diye so*rabilirsiniz.
• Çocuk konuştuğu zaman dinleyiniz. Eğer dinleyen yoksa çok az insan uzun zaman konuşur.
İletişim becerilerini geliştirmek için yapılabilecek bazı faaliyetler ise şöyle sıralanabilir:
3. Adlandırma faaliyetleri (...................... göster,..................... bul gibi)
2. Söylenilen kelime ile resmi birleştirme
3. Bir ipucu olarak resim veya eşya ile ne istediğinizi açıklayınız. Mesela bir bebek göstererek " hakkında bana bildiklerini söyle diyebilirsiniz".
4. Seri resimler kullanarak resimler açıklama egzersizleri (bu resme baka*rak bana bir hikaye söyler gibi) yaptırma
5. Halka şeklinde oturarak "Göster ve Söyle" gibi faaliyetler yaptırabilir*siniz.
6. Emirleri izleyebilme oyunu. Mesela, "kalemim bana getir" yerine otur, boya kalemlerini çıkar ve bir resim çiz. gibi"
7. Cümle tamamlama oyunları "Çorbayı...................... ile içerim." "ben....................
yazarım.", "sız....................... bir elbise giymişsiniz."
S. Taklit oyunları "ben ne söylersem sen de onu söyle", "ben ne yaparsam sen de onu yap" (dilinizi veya dudaklarınız hareket ettirerek çocukların da sizi taklit etmelerini isteyebilirsiniz).
9. Bebeklerle ilgili evcilik oyunları,
10. Dramatizasyon,
11. Gezilerden sonra "Ne Gördük" oyunu.
KAYNAKÇA
Hallahan, Daniel P., James M.Kauffman ve John Wills. Introduction to Learning Disabilities. Lloyd: Prenrice-Hall Inc., 1989.
Ege, Pınar. Çocuklarda Dil Bozuklukları ve Okul Başarısı. Özel Eğitim Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 4, Ank. 1994.
Gaddes, William H. Learning Disabilities and Brain Function. Nevvyork, Berlin, Heidelberg, Tokyo': R.R.Donelley and Sons Company, 1985.
Glover, John A., Royce R.Ranning, Roger H.Braning. Cognitive Psychologv Reachers. New York : Mac Millan Publishing Compeny, 1990. .
Tanndağ, Oğuz. Teoride ve Pratikte Davranış Nörolojisi, İstanbul : Nobel Tıp Kitabevi, 1994. "
Korkmazlar, Ümran. Özel Öğrenme Bozukluğu. Î.Ü.: Çapa Çocuk Psikiyatrisi Yay., 1993.
Karatepe, Hasan. Öğrenme Yetersizliği Olan Çocuklar. .Ankara : Karatepe Ya*yınlan, 1987.
Whirter, Jeff Mc, Nilüfer Voltan-Acar. Çocukla İletişim. İstanbul : M.E.B., 1998.
Kıtson Neil and Roger Merry. Teaching in the Primary School. Londan and New York : Routledg., 1997.
Anning, Angela. The First Years At School. Second Edition. Philadeîphia: Öpen University Press, 1997.
Matematik ve Dil. Avustralya : NSW Eyaleti Eğitim Bakanlığı Yayını, Çeviren : Beyaz Nokta Vakfı, 1998.
( www.genbilim.com )
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder